Yeşil Malzemeler ve İç Hava Kalitesi

2 Mart 2017 | KONUK YAZAR 41. Sayı (Ocak-Şubat 2017)

Neslihan Aksoy Y. Mimar, LEED AP BD+C Business Development Director ERKE Sürdürülebilir Bina Tasarım Danışmanlık

Artan çevre ve sağlık problemleri ile birlikte malzeme seçiminde estetik, performans gibi geleneksel kaygıların yanı sıra malzemenin çevresel etkileri ve insan sağlığına etkileri de yeni bir seçim kriteri oluşturuyor...

Artan çevre ve sağlık problemleri ile birlikte malzeme seçiminde estetik, performans gibi geleneksel kaygıların yanı sıra malzemenin çevresel etkileri ve insan sağlığına etkileri de yeni bir seçim kriteri oluşturuyor...
Gelişmiş toplumların zamanlarının yaklaşık yüzde 90’ını iç mekanlarda geçirdikleri tahmin edilmektedir. Kimyasal emisyonların iç hava konsantrasyon seviyesi, dış havaya göre oldukça yüksektir. Bu sebeple, iç hava kalitesi ve insanlar üzerindeki zararlı etkileri giderek daha çok önem kazanmaya başlamıştır.
Dünyadaki mevcut Yeşil Bina yönetmelikleri, ilgili standartlar ve Yeşil Bina derecelendirme sistemleri kapsamındaki gereklilikler “İç Hava Kalitesi” ile ilgili gerekliliklere değinmektedir. Bu gereklilikler, üretici firmaların portföylerine -kötü iç ortam kalitesinin potansiyel etkilerinin bilincinde olan tüketicilerin de etkisiyle- iç hava kalitesine olumlu katkıda bulunan bağımsız kuruluşlar tarafından test edilip, onaylanmış VOC emisyonu düşük yeni ürünlerin piyasaya katılmasını sağlamaktadır.

Kimyasal Emisyon Nedir?
İnsanların kimyasallara maruz kaldığı üç farklı durum mevcuttur. Bunlar, “Solunum”, “Sindirim” ve “Deri” yoluyla olanlardır. Bu durumlar aynı derecede önemli olsa da her gün maruz kaldığımız kimyasallar çoğunlukla evlerde, ofislerde, okullarda, dolayısıyla iç mekânlarda soluduğumuz havadan kaynaklanmakta olup, dış ortama göre 2 ila 10 kat daha kirlidir. Bu uçucu kimyasallar genellikle “Kimyasal Uçucu Organik Bileşikler/VOC’ler” olarak adlandırılır. Uçucu Organik Bileşikler/Volatile Organic Compounds (VOC) Uçucunun anlamı, bu kimyasalların buharlaşarak oda sıcaklığında havaya karışması, organik ise bu kimyasalların karbon bazlı olması anlamına gelmektedir.
“Kimyasal Emisyon” terimi ise bu kimyasalların malzemelerden buharlaşarak havaya karışmasını refere etmektedir.

İç Mekandaki Diğer Kirleticiler
İç mekânda ozon, yanma sonucu oluşan karbonmonoksit ve nitrojen oksit gibi gazlar, sigara dumanı, böcek ilaçları, radon ve küf gibi mikrobiyolojik diğer önemli hava kirleticileri bulunabilir. Bununla birlikte, bu kirleticiler tipik olarak yapı malzemeleri ile ilgili değildir.

Sağlık Etkileri Anlık etkiler
•    Baş Ağrısı
•    Göz, burun ve boğazın tahriş olması
•    Alerjik deri reaksiyonları
•    Nefes darlığı
•    Bulantı veya kusma
•    Karar ve konsantrasyon bozuklukları
•    Koordinasyon kaybı
•    Baş dönmesi
•    Yorgunluk
•    Burun kanamaları
Uzun süreli etkileri
•    Kalp , karaciğer ve böbrek hasarı
•    Merkezi sinir sistemi hasarı
•    Kanser.

Birçok kronik rahatsızlık iç mekânda solunan VOC’ler ve küf ile ilgili ilişkilendirilebilecek solunum sistemi alerjilerine neden olurlar. Bu hastalıklar insan sağlığını kalıcı olarak etkilemekle birlikte, kaynakları ortadan kaldırılsa dahi etkileri ortadan kalkmamaktadır. Bunlar;

•    Akciğer enfeksiyonlarına aşırı hassasiyet
•    Alerjik rahatsızlıklar
•    Astım.

İç Ortamda Bulunan Yaygın VOC’ler
Farklı malzemelerden 11 bine yakın farklı kimyasal ve bileşiğin yayıldığı tahmin edilmektedir. Bunlardan birçoğu zararsız olarak düşünülse de insan sağlığı üzerindeki tüm etkileri bilinmemektedir. Potansiyel sağlık etkileri üzerindeki saptamalar ise yeni kimyasal ve bileşikler kullanıma tanıtıldıkça daha da zorlaşmaktadır. Sağlık etkileri bilinen bazı yaygın VOC’lerden bazıları formaldehit, Asetaldehit, BTEX Bileşikler, fenol ve Glikol Eterleridir.

İç Hava Kalitesi’nin İyileştirilmesi için Stratejiler
İç Hava Kalitesinin iyileştirilmesi, bazı temel stratejilere dayanır. Bunlardan en etkili ve enerji verimli olanı, VOC emisyonu düşük olan malzemelerin kullanımı gibi kaynak kontrol uygulamalarının yapılmasıdır. Düşük emisyonlu olarak sertifikalandırılmış ve düşük emisyonlu boya veya cila kullanılarak bitirilmiş presli ahşap mobilya ürünleri buna örnektir. Binalarda, bu veya buna benzer düşük emisyonlu malzemelerin kullanımı, enerji harcanmadan veya enerji maliyetlerini yükseltmeden iç hava kirliliğinin azaltılmasında önemli rol oynayan uygulamalardır.
Binada havalandırmanın artırılarak fazladan taze havanın alınması, iç ortam kirleticilerinin azalmasına yardımcı olabilir. Enerji geri kazanım cihazları gibi gelişmiş ısıtma ve soğutma sistemleri, taze havanın dışarıdan daha fazla alınmasını sağlar. İç hava kalitesi bazı durumlarda, havayı temizleyen cihazlar ve sistemlerin kullanımıyla da geliştirilebilir. Cihazın kapasitesine ve tasarımına bağlı olarak, bazı özel uygulamalardan kaynaklanan partiküllerin ve diğer iç ortam kirleticilerin azaltılmasında etkili olabilmektedir. Fakat bu uygulamanın etkili olabilmesi için havayı temizleyen cihaza düzenli bir şekilde bakım yaptırılması ve cihazın, üretici firmanın teknik spesifikasyonunda belirtilen performansı karşılıyor olması gerekmektedir.

Düşük Emisyonlu Malzemelerin Sertifikalandırılmasındaki Etkenler
İç Hava Kalitesinin iyileştirilmesinde “Düşük Emisyonlu Malzemelerin” kullanımı, aynı zamanda Yeşil Bina derecelendirme sistemleri ve ulusal yönetmeliklerde bir gereklilik olarak ortaya konulması, üretici firmalar için konuyu daha da önemli kılmıştır. Bu sistemler ve yönetmelikler genel olarak İç Hava Kalitesini kapsamlarının bir parçası olarak almakta ve genellikle düşük emisyonlu malzemelerin kullanımı ile ilgili yasal gereklilikleri kapsamaktadır. Bu sistemler arasında en önemlileri;

•    LEED Sertifikası (Leadership in Energy and Environmental Design Certification)
•    Kaliforniya Yeşil Bina Standartları Yönetmeliği Amerikan Yeşil Binalar Konseyi (USGBC)
tarafından geliştirilmiş iç ortam hava kalitesi ile ilgili konuları da kapsayan bir Yeşil Bina sertifikasyon sistemidir. LEED, genel çerçevede binanın sertifikaya hak kazanıp kazanmayacağını puan sistemi ile belirlemektedir.

Kazanılan puana göre farklı sertifika seviyeleri mevcuttur ve Amerikan Yeşil Binalar Konseyi son zamanlarda LEED sertifikasyon sisteminde puan kazandıran ürün tiplerini çoğaltmıştır.
Kaliforniya’nın Yeşil Bina Standart Yönetmeliği şu anda ABD’de bulunan konut ve ticari Yeşil Binalar ile ilgili en kapsamlı ve ayrıntılı yönetmeliktir. Yönetmelik, iç ve dış ortamda kullanılan yapı malzemeleri için VOC limitlerinin belirlenmesinde önemli rol oynar.
Yönetmelik aynı zamanda kontrplak, yonga ve lif levha gibi kompozit ahşap ürünler için maksimum formaldehit emisyon limitleri belirlemiştir. VOC içerik ve maksimum formaldehit emisyon limitleri için, önceden Kaliforniya Hava Kaynakları Kurulu (CARB) tarafından geliştirilen standartlar baz alınmıştır.

 

---

R E K L A M