Enerji Verimliliği Sektöründe Dikkat Edilmesi Gereken Yanlış Uygulamalar

24 Aralık 2015 | KONUK YAZAR 34. Sayı (Kasım-Aralık 2015)

Arif Künar VEN ESCO Genel Müdürü

Özellikle ülkemizde enerji verimliliği-tasarrufuyla ilgili hem oldukça yaygın olan, hem de maalesef çok kötü uygulanan-yanlış bilinen, hatta birçok uygulama sonrasında bina-tesis sahiplerine zarar veren iki önemli konu var; “Yalıtım” ve “LED Aydınlatma”da “sök-tak” uygulamaları... Her iki uygulamada da kendi adımıza ve sektör adına üzülerek şahit olduğumuz, bizatihi inceleme-etüt etme fırsatı bulduğumuz ve duyduğumuz yüzlerce yanlış ve kötü örnek bulunuyor.

Mantola mı, Yoksa Yalıtım mı?
Merdiven altında standart dışı geliştirilen, üretilen, gerçek yalıtım malzemesi olmadığı halde sıva ve boya malzemeleri ve benzerlerinin yalıtım malzemesi diye satıldığı ve uygulandığı binlerce konut-bina ve site mevcut. Özellikle yaşlı, emekli, çok paraları ve teknik bilgileri olmayan ancak yalıtımı eşlerinden, komşularından, televizyondan duyup inanan, yalıtımdan tasarruf olarak fayda elde etmek isteyen iyi niyetli binlerce kişi-yönetici maalesef aldatılıyor ve mağdur ediliyor.
Çünkü bu konuyla ilgili doğrudan ya da dolaylı bir kontrol, denetim mekanizması yok ve kolay ulaşabilecekleri doğru bilgi kaynakları-merciler bulunmuyor. Karar verecek kişi veya apartman-site yönetimi, ilk buldukları, kapıcılarının tanıdığı “mantolamacıdan-izolasyoncudan (adı bile doğru değil zaten, uygulaması nasıl olur?)”, sadece götürü ve elle yazılmış bir teklif alarak (teknik-uygulama şartnamesi, sözleşme, garanti, cezai yaptırım vb. olmadan) yapılan işlerin neredeyse çoğunluğu beklenildiği üzere işe yaramıyor. İşe yaramadığının genelde farkında olamıyorlar ya da iş işten geçtikten sonra artık yapacak bir şeyleri de maalesef pek kalmıyor. Yapan adamlar-tek kişilik sıvacı usta şirketleri zaten ortadan hemen kayboluyorlar. Ülkemizin yaşanan en büyük traji-komik gerçeği konusunda sektörün en önemli gücü İZODER, ciddi bir çaba gösterse de tüm piyasayı denetleyip-kontrol edemiyor. Sektör ve pazar çok büyük olunca da hem İZODER’i hem de TS 825 Isı Yalıtım Standardı’nı delmeye çalışan çok ciddi bir merdiven altı ve standart dışı üretim, pazar ve çok güçlü bir lobi var.
En basit ve somut çözüm önerimiz, sektörün etik-denetleme ve teknik gücünü de oluşturan EYODER, ENVER, İZODER, İMSAD vb. sektör derneklerinin katkısı ve desteğiyle ÇŞB İl Müdürlükleri ve yerel yönetimlerin yalıtım-pencere-ısı pay ölçer-enerji kimlik belgesi, güneş kolektörleri, aydınlatma vb. yaygın kullanılan enerji verimliliği ürün-sistem ve uygulamalarına yardımcı olacak olan, her ilde ve ilçede bir “Enerji Verimliliği Merkezi-Ofisi-Call Center” kurmalarıdır. Burada hem standartlara uygun ürünler ulusal bir veri havuzunda listelenmeli, ortak şartname ve uygulama sözleşmeleri hazırlanmalı ve son kullanıcıya doğru bilgi ve teknik destek verilmelidir. Herhangi bir şikayet ya da yanlış uygulamada, hakem-bilirkişi olarak “Enerji Verimliliği Merkezi” devreye girmelidir.
Bunun ilk ve tek örneği “Erzurum Enerji Danışmanlık Merkezi”, Alman GTZ desteği ve EİE ile Erzurum Belediyesi bünyesinde 2002-2005 yılında faaliyette bulunmuş, hibe-fon bitince maalesef kapanmış, sürdürülememiştir. Ayrıca amaçlardan birisi olan konuda diğer belediyelere de örnek olamamıştır.

LED Aydınlatma; Her Derde Deva mı?
Türkiye’de aydınlatma sistemleri ve aydınlatma sektörü de hızla gelişiyor. Genel olarak enerji verimli aydınlatma sistemleri, artık yavaş yavaş oluşmaya başlayan “Enerji Verimliliği”, “Sürdürülebilirlik”, “Yeşil Bina-Tesisler” ve “Yeşil Bina Değerlendirme-Sertifikasyon Sistemleri” bu tür ürünlere aşırı bir talep yaratmakta, alımlarda öncelik sebebi yapmaktadır.
Verimlilik-tasarruf, günümüz mühendislik faaliyetlerinin en güncel çalışma konularının başında gelmektedir. Fakat tasarrufun temelini verimliliğin oluşturduğu ve tasarrufun ancak verimli bir sistem altyapısı üzerinde kurulacak uygun işletme teknikleriyle elde edilebileceği unutulmamalıdır. Verimlilik, sadece birebir ürün-sistem değişimi veya daha az tüketen ürünü kullanmaktan çok daha öte bütüncül bir yaklaşımla malzeme + mühendislik + işletme + bakım yaklaşımlarının tümü olarak ortaya çıkan bir sonuçtur. Bu sonucun yaratılabilmesi içinse ilgili mühendislik faaliyetlerinin ve en doğru teknolojilerin kullanılması kaçınılmazdır.
Günümüz aydınlatma teknik ve teknolojileri kullanılarak hastanelerin hem daha konforlu hem çok daha verimli bir hale getirilmesi mümkündür. Bu kapsamda özellikle eski ve herhangi bir otomasyon sistemi bulunmayan ve yıllık 4000 saatten fazla kullanılan yerler için yüzde 60-70’e varan bir aydınlatma verimlilik-tasarruf potansiyeli söz konusudur. Ancak verimlilik çalışmalarının sadece ürün değiştirme-satma şeklinde ticari-fiyat yaklaşımla ele alınması, çoğu zaman verimsiz (zaten yanlış-yetersiz-kötü aydınlatma sisteminin, yine yanlış-yetersiz-kötü aydınlatma armatür ve-veya lambaları ile değiştirilmeleri) ve daha maliyetli (verimsiz ve daha pahalı, standartlara uymadığı için tekrar iyileştirme yapılması vb.) sonuçların doğmasına neden olmaktadır.
Birçok uygulama alanında bir aydınlatma donanımının yıllık enerji tüketimi ve ömür boyu maliyeti, satın alma bedelinin çok daha üstüne çıkmaktadır. Bu fark özellikle hastane, AVM gibi sürekli kullanım alanlarının yoğunlukta olduğu uygulamalarda dramatik bir artış göstermektedir.
Bu nedenle donanım tercihlerinde yıllık ve/veya ömür boyu işletme maliyetlerinin, ürünün satın alma bedelinden çok daha önemli olduğu ve ucuz fakat verimsiz bir ürünün, sürekli işletme şartlarında kurumlara çok daha büyük bedellere sebep olduğu unutulmamalıdır.
Eş optik performans ile farklı verimlilik ve teknolojiye sahip 3 ayrı armatür yapısının sürekli işletme koşullarında (yıllık 8760 saat), kurulum ve bakım-işletme maliyet analizi aşağıdaki tablodaki gibidir.

Farklı Uygulamalara Göre Tasarruf Oranları



 

---

R E K L A M