Hastaneler ve Sağlık Tesisleri için LEED Yeşil Bina Sertifikası

30 Ekim 2015 | KONUK YAZAR 33. Sayı (Eylül-Ekim 2015)

M. Tolga Özdemir, LEED AP+ GVP Yeşil Bina Danışmanlık

Sağlık Bakanlığı’nın 2013 yılında 200 yatak ve üzeri kapasiteli hastanelerde LEED sertifikasını zorunlu hale getirmesiyle, ülkemizde de LEED Yeşil Bina sertifikasının hastanelerde kullanılması konusu daha çok işlenmeye başlanmıştı. Ülkemizde kamu hastanelerinin öncülük ettiği sertifikasyon süreçleri, özel hastanelerin başlatmış oldukları sertifikasyon çalışmalarıyla birlikte daha fazla konuşulur hale gelmektedir.

Bildiğiniz üzere daha iyi yerleşim, tasarım, inşaat, işletme ve bakım yöntemleri yoluyla insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri minimuma indirilmiş binalara Yeşil Bina denilmekte. Amerikan Yeşil Binalar Derneği (USGBC) 90’ların sonunda çıkarmış olduğu LEED Yeşil Bina sertifika programı ile “Yeşil Bina” kavramına ortak bir tanım getirmiş ve binaların sürdürülebilirlik seviyelerini derecelendirmeye başlamıştır. Her birkaç senede bir revize edilen ve geliştirilen sertifika, çeşitli kategorilere ayrılmış ve her bir kategori için ayrı rehber dokumanlar hazırlanmıştır; “Yeni Binalar”, “Mevcut Binalar”, “Konutlar”, “Yerleşkeler” ve “İç Tasarım” kategorileri...

Zaman içerisinde sertifika ve söz konusu rehber dokümanlar bina tipolojilerine göre de ayrışmaya başlamışlardır; “Okullar”, “Core&Shell yapılar”, “Depolar ve Lojistik Merkezler”, “Otel ve Konaklama Tesisleri”, “Veri Merkezleri”, “Perakende Binaları”, “Hastaneler”...

Bu doğrultuda USGBC, Sağlık Hizmetleri için Yeşil Rehber (GGHC-Green Guide for Healthcare) ile yedi senelik ortak çalışmasının ardından LEED for Healthcare (Hastaneler ve Sağlık Tesisleri için LEED)  rehber dokümanını hazırlamış ve kullanıma sunmuştur.

Entegre tasarım yönetiminin ön şartlardan birisi olduğu LEED for Healthcare sertifika süreci, hastane ve sağlık tesislerini diğer yeni bina projelerinde olduğu gibi şu başlıklarda değerlendirmektedir:  1. Lokasyon ve Ulaşım, 2. Sürdürülebilir Sahalar 3. Su Verimliliği 4. Enerji ve Atmosfer 5. Malzeme ve Kaynaklar 6. İç Ortam Kalitesi 7. Yenilikçilik 8. Bölgesel Öncelik

Diğer bina tiplerinde olduğu gibi hastaneler için de 110 puanlık değerlendirme sonunda sertifikayı çeşitli seviyelerde almak mümkündür; Platin: 80 ve üzeri puan, Altın: 60-79 puan, Gümüş: 50-59 puan Sertifikalı: 40-49 puan.

Diğer yeni bina kategorilerinden bir miktar ayrışan LEED for Healthcare sertifika süreci, hastane binalarına özel sürdürülebilir uygulamalara puan vererek aşağıda sıralanan noktaları doğrudan veya dolaylı olarak teşvik etmektedir;

❯ Hastanelerde enerji ve su verimliliğine yönelik uygulamalar
❯ Hastane iç ortam kalitesine yönelik uygulamalar; malzeme seçimleri, termal konfor vb.
❯ Hasta memnuniyetine ve konforuna yönelik uygulamalar; yeşil hasta odaları, gürültü kontrolü/azaltımı, manzaraya müsaade eden büyük pencereler vb.
❯ Hastane çalışanlarının memnuniyetine ve konforuna yönelik uygulamalar; açık alanların oluşturulması, kafeterya ve mutfak seçeneklerinin sunulması, iç ortamda kullanılan kimyasalların azaltılmasına yönelik uygulamalar vb.
❯ Atık yönetimi ve toksik malzemelerin azaltması / kontrolü.
Ülkemizde çeşitli kategorilerde LEED sertifikalı Yeşil Bina projelerinin sayısı her geçen gün artmasına rağmen henüz sertifika sürecini tamamlamış yeni bir hastane projesi bulunmamaktadır. Tüm dünyada ve ülkemizde hastane yatırımcılarının, sahiplerinin ve profesyonellerinin hastane projelerinde LEED sertifika süreçlerine sıcak bakmamasının çeşitli nedenleri olabilir; söz konusu bu nedenlerin bazıları aynı zamanda sertifika süreçlerini tetikleyen ve başlatan noktalar olarak da karşımıza çıkmaktadır;   
❯ Yeşil hastane yapmanın, ilk yatırım maliyetini ciddi şekilde artırdığına dair önyargı
❯ Hasta memnuniyetinden ödün vermeden Yeşil Bina yapılamayacağına dair önyargı
❯ Hastane gibi özellikli yapıların tasarımı ve inşaatı “genelde” diğer binalara göre “daha üst düzeyde” ilgi, bilgi ve tecrübe gerektirdiğinden, sertifika bakış açısının zaten tasarım ve inşaat sürecinde dikkate alınıyor olması, yatırımcının sertifikanın somut getirileri konusunda ikna olmaması  
❯ Hastane binaları için LEED’in nispeten yeni bir sertifika olması, ülkemizde henüz tamamlanmış bir örneğinin olmaması, hastaneler için prosesleri dikkate alan uluslararası alanda kabul görmüş diğer sertifikaların halihazırda var olması
❯ Hastanelere özel bina, proses, sağlık emniyet yönetmeliklerinin hasta sağlığına özel riskleri çok ön planda tutması ve Yeşil Bina bakış açısıyla ortaya konulan olası yenilikçi fikir, ürün veya hizmetlerin genel kabul görmeden önce birçok testten geçmesi zorunluluğunun var olması 
❯ Ofislerde veya genel bina tasarımında geçerli olabilecek doğal havalandırma gibi birçok fikrin, hastanelerde hijyen ve hastalık riski bakış açısıyla kabul görmemesi
❯ Enerji ve su tüketim değerlerinin fazlalığı (Hastaneler diğer ticari binalara göre yaklaşık 2 kat daha fazla enerji harcarlar)
❯ Havalandırma seviyeleri (Diğer ticari binalara göre ortalama 1.5 - 3 katı daha fazladır)
❯ Hemen hemen tüm sistemlerin yedekli ve tasarım emniyet faktörünün yüksek olması
❯ Yaşam döngüsü yaklaşımındaki farklılık (Mesela yaşam ömrünü tamamlaması beklenmeden iç dekorasyonun yenilenmesi gerekliliği)
❯ Hastane iç ortamında kimyasal kullanımı
❯ Hastanelerin 7/24 işletiliyor olması
❯ Atık miktarının fazlalığı ve çeşitliliği.



Ülkemizde bugün itibariyle yeni inşa edilmiş ve LEED sertifikası almış bir hastane bulunmuyor. Ancak, Amerika’da LEED sertifikası almış sınırlı sayıda hastaneler üzerinde yapılan bir çalışmada, hastane yatırımcılarının bu konuya ilgisinin ana nedenleri olarak öncelik sırasına göre aşağıdaki maddeler sıralanmış: 
1. Topluma ve sektöre liderlik etmek
2. Bina kullanıcılarının (hastaların ve çalışanların) sağlığı ve güvenliği
3. Topluma olan yararı - sosyal sorumluluk
4. Çevresel performansı (Olumsuz etkileri minimuma indirmesi)
5. İşletme verimliliğinin artması, işletme giderlerinin azalması
6. Mali teşvik.

LEED sertifika sürecinin de kapsamında yer alan gün ışığı ve manzara (dışarıyı engelsiz gören pencereler) konularını bina tasarım sürecine dahil etmiş hastanelerde yapılan çalışmalarda aşağıdaki olumlu sonuçların “çeşitli seviyelerde” gözlendiği belirtilmiştir:
❯ Hastaların hastanede kalış sürelerinin azalması, iyileşme sürelerinin hızlanması
❯ Hastalarda kaydedilen ağrıda ve kaygı seviyelerinde azalma
❯ Hastaların odalarıyla ilgili memnuniyet oranlarında artış
❯ Hastaların psikolojik tepkilerinde iyileşme (Kan basınçlarında düşme gibi).
Benzer şekilde yukarıdakilere ilave olarak LEED sertifikalı hastanelerde kullanım sırasında yapılan anket çalışmalarında aşağıdaki konularda çeşitli seviyelerde olumlu sonuçlar gözlenmiştir:
❯ Çalışan memnuniyetinde artış ve devamsızlıkta azalış
❯ Çalışan bağlılığında artış
❯ Hastalar tarafından öncelikli tercih ediliş
❯ Bina kaynaklı hastalıklarda azalış.

Amerika’da LEED sertifikalı hastaneler üzerinde yapılan araştırmalar ilk yatırım maliyetindeki çok ufak artışlarla yeşil hastanelerin diğerlerine göre, bir kısmı yukarıda sıralanan olumlu sonuçları verdiğini göstermektedir. LEED sertifikalı hastane binalarının diğerlerine göre avantajlarının incelendiği bir kısmı anketlere dayalı bilimsel çalışmalar, sertifikalı hastane sayısının azlığı nedeniyle sınırlı sayıda hastane projesini kapsamaktadır ve az sayıdaki bu çalışmaların tamamına yakını Amerika’da yer almaktadır. O nedenle bu yazıda yeşil hastaneler ile ilgili akla ilk gelen ilk yatırım maliyetindeki artış, enerji ve su giderlerindeki düşüş miktarı, bina kullanıcılarındaki memnuniyet artış oranı gibi sorulara rakamlarla cevap verilmemiştir.

LEED sertifikalı bina projeleri, sertifika sürecinde binayla ilgili maliyet, iş programı, tüketim değerleri ve faturalar, malzeme markaları, kullanıcı memnuniyeti gibi birçok bilgiyi Amerikan Yeşil Binalar Derneği- USGBC’ye bildirmektedirler.  

Sağlık Bakanlığı’nın belli büyüklükteki kamu hastanelerine LEED sertifikası zorunluluğunu getirmesinin, önümüzdeki dönemde ülkemizde yapılacak sertifikalı veya sertifikasız, hem kamu hastanelerinin hem özel hastanelerin, performans göstergeleriyle ilgili bilgi havuzunun oluşmasına yol açacak yeni düzenlemelerin önünü açmasını umarız. Hastanelerin performans göstergeleriyle ilgili ülkemize özel bilgi havuzunun oluşmasıyla, yeni inşa edilecek herhangi bir hastane projesinin hangi seviyede çevre dostu olduğu veya ne kadar yüksek performanslı olduğu ortalama değerlerle kıyaslanarak çok daha net ifade edilebilecektir.

 

---

R E K L A M