Altensis Kurucu Ortağı Serkan Emin: "Türkiye, Commissioning"i Yeni Öğreniyor"

27 AÄŸustos 2015 | SÖYLEŞİ 32. Sayı (Temmuz-AÄŸustos 2015)

Türkçede "Kontrol-İşletmeye Alma-Kabul"veya "Sistemsel İşletmeye Alma ve Kabul" süreci gibi tanımlamalara karşılık gelen "Commissioning" ve Türkiye'deki uygulamaları hakkında bilgi aldığımız Altensis Kurucu Ortağı Serkan Emin, "Türkiye, Commisssioning'i yeni yeni öğreniyor. Ekipmanların devreye alınması aşaması ile Commissioning süreci birbirine karıştırılabiliyor. Diğer bir sorun ise bu tür çalışmaların, Türkiye'deki baş döndürücü hızda devam eden inşaat süreçlerini yavaşlatıcı etkisi olduğu algısı. Türkiye?de büyük projeler o kadar hızlı sürelerde tamamlanıyor ki kontrol, gözden geçirme, hata düzeltme ve tekrar yapma gibi adımlara pek tahammül edilmiyor" diyor...
Yeşil Bina: Son dönemde binalarda enerji verimliliği uygulamaları öne çıkmaya başladı... Bunda son dönem çıkan yasal mevzuat ve düzenlemelerin de payı var. Bina yönetimlerinin konuyla ilgili daha efektif sonuçlara ulaşmak için hazırlaması gereken bir altyapı ya da yatırım var mı?..

Serkan Emin: Binalarda enerji verimliliğine dair 2008 yılında çıkan Enerji Verimliliği Yönetmeliği’nden itibaren önce bir miktar bilinçlenme, sonra da eyleme dönüştürme çabaları var. Fakat eyleme dönüştürme konusunda henüz arzu edilen noktadan çok uzağız. Zira Türkiye’deki binaların çoğunda enerjiyi ne kadar verimli kullandığına dair bir sorgulama veya bunun etüdünü yapma konusunda bir hareket maalesef yok. Hatta binalarda enerji performansını izleme, değerlendirme ve iyileştirme amacıyla uzman bir sorumlu bulundurma konusunda bile daha gidecek çok yolumuz olduğunu söyleyebilirim. Diğer yandan 5 sene öncesine göre ne durumdayız şeklinde sorarsanız, yavaş bir ivmeyle pozitif yönde ilerlediğimizi söyleyebilirim. Bina yönetimlerinin daha efektif sonuçlara ulaşabilmesi için yatırım yapması gerekiyor ama bahsettiğimiz yatırımlar bütçeleri içerisinde önemli yerler tutacak ve finansman konusunda kendilerini zora sokacak cinsten yatırımlar değil. Bu konuyu “Mevcut Binalar” ve “Yeni Yapılacak Binalar” olarak iki alanda inceleyebiliriz.

Mevcut binalarda, özellikle enerjinin yoğun kullanıldığı ticari ve hizmet binalarında, konunun uzmanı sertifikalı bir enerji yöneticisi bulunması ve bu yöneticinin liderliğinde detaylı enerji verimliliği etüdü yapılması gerekiyor. Bu detaylı etüt neticesinde iyileştirme yapılabilecek alanlar belirlenmeli ve ekonomik fizibilitelerine göre eylem alanları önceliklendirilmelidir. Bu konu aslında 2008 yılından beri hem yasal mevzuat hem de teknik bilgi ve uygulama olarak biliniyor. Sadece düşük sayıda bilinçli bina yönetimleri tarafından uygulanıyor. Bu tip yönetimler zaten “yasak savmak” için değil, kendi işletme giderlerini düşürebilmek ve rekabet avantajı elde edebilmek için, kimse onlara neden yapmıyorsun diye sormadan bu uygulamaları yapıyorlar.

Yeni yapılacak binalar için konu biraz daha farklı. Yeni yapılacak binalarda projelendirme aşamasından başlayıp inşaatın bitip, tüm ekipmanların işletmeye alınmış olduğu aşamaya kadar devam eden farklı bir süreç var. Uluslararası literatürde adına “Commissioning” deniliyor. Türkçe’de tam karşılığı olacak “tek” bir teknik kelime henüz türetemediğimiz için herkes farklı bir kelime öbeği kullanabiliyor. Biz de “Kontrol-İşletmeye Alma-Kabul (KİK)” süreci veya “Sistemsel İşletmeye Alma ve Kabul” süreci gibi tanımlamaları kullanıyoruz. Umarım güzel Türkçemiz içerisinde güzel bir teknik kelime türetebiliriz bir gün.
 
Yeşil Bina: Bu çerçevede Commissioning süreci hakkında bir değerlendirmede bulunur musunuz? Amacı nedir? Commisioning ne işe yarar?

Serkan Emin: Commissioning süreci, tasarım ekibinin bina sahibinin belirlemiş olduğu gerekliliklere ve hedeflere göre planladığı bina hizmetlerinin en verimli ve etkin şekilde kullanılmasını sağlayan süreçtir. Commissioning süreci etkin yönetilmemiş binalar daha fazla kaynak (enerji, su, vb) tüketir. Bu nedenle, yeni yapılacak binalarda Commissioning süreci tasarım ve inşaat iş programına dahil edilmelidir. Commissioning sürecinde binanın özellikle enerjiyle ilgili temel sistemlerinin; bina sahibinin belirtmiş olduğu ihtiyaçlara, proje tasarım kriterlerine ve teknik şartnamelere uygun olarak optimum verimlilikte performans sağlayacak şekilde imal edilip, işletildiğinin doğrulanması amaçlanıyor. Böylelikle, planlar ve projeler üzerinde görülen tasarım ögeleri binanın bitmiş olan gerçek haline doğru bir şekilde yansımış ve bina enerji verimliliği anlamında optimum noktada çalışıyor olacaktır.

Yeşil Bina: Commissioning süreci hangi aşamalardan oluşuyor?

Serkan Emin: Commissioning sürecinin uzman sorumlusu bir kişi veya firma olmalıdır.  Böylelikle, sürecin konu hakkında bilgi birikimi ve uygulama tecrübesi olan gerçek bir sahibi olmaktadır. Bu, sürecin tüm tasarım ve inşaat süreçleri boyunca eksiksiz ve disiplinli olarak ilerlemesini sağlamak açısından da önemlidir.

Bir binada tüketilen enerjinin önemli bir kısmını mekanik ve elektrik/aydınlatma sistemleri oluşturmaktadır. Tasarım şartlarına uygun olmayan bir mekanik veya elektrik/aydınlatma tesisat uygulaması iç konfor kalitesine ulaşmak için hedeflenenden daha çok enerji tüketimine neden olur. Örneğin, iklimlendirme sistemleri, mahallerdeki konfor şartlarını sağlayabilme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. Sistemdeki eksiklikler veya sıkıntılar, ortamın termal ve iç hava kalitesi konfor şartlarını etkileyerek kullanıcılar üzerinde olumsuz etkiler doğurabilir. Bu tip durumlar Commissioning sürecinin disiplinli yürütülmesi ile bertaraf edilebilir.

Commissioning süreci sorumlusu, bina sahibinin gerek şartlarının ve hedeflerinin mekanik ve elektrik proje tasarımcıları tarafından doğru bir şekilde anlaşılıp proje tasarım raporlarına ve içerisindeki tasarım kriterlerine tam ve eksiksiz bir şekilde aktarıldığını kontrol eder. Tasarım süreci boyunca revizyonlar veya güncellemeler oldukça, bu değişikliklerin tasarım kriterlerine, final proje tasarım raporlarına, teknik şartname ve birim fiyat tariflerine yansıtıldığını kontrol eder. Commissioning süreci sorumlusu, Commissioning süreci içerisindeki gerekliliklerin proje teknik ve idari şartnamelerinde net bir şekilde yer almasını sağlar. Commissioning süreci sorumlusu, binanın enerji ile ilgili temel sistemlerinin devreye alma (start-up) işlemlerinin, Test-Ayar-Dengeleme (TAD) sürecinin ve fonksiyonel performans testlerinin planlamasının ve ilgili ekipler tarafından teknik prosedürlerine uygun bir şekilde yapıldığının takibini yapar ve doğrular. TAD ve fonksiyonel performans testlerinin sonuçlarına ve ilgili dokümantasyonun (TAD raporu, fonksiyonel test formları vb.) varlığına göre kabul işlemlerinin yapıldığını takip eder. Commissioning süreci sorumlusu, TAD sonuç raporu ve fonksiyonel performans testleri formları sonuçlarına göre kabul işlemlerinin yapılıp, binanın işletmeye hazır hale getirildiğini doğrular. Böylelikle, planlar ve projeler üzerinde görülen tasarım ögeleri binanın bitmiş olan gerçek haline doğru bir şekilde yansımış ve bina, enerji verimliliği anlamında optimum noktada çalışmış olacaktır.

Yeşil Bina: Çok teknik bir konu gibi görünmekle birlikte bir binada yaşayanlar için bu süreç ne anlam ifade ediyor? Amaç, örneğin enerji tasarrufu ise eğer, bu sürecin maliyeti, yaratacağı katma değerin altında kalıyor mu?

Serkan Emin: Bina kullanıcıları için iç ortam kalitesi ve konfor anlamında en üst nokta yakalanmış olacaktır. Genellikle, binaların ilk birkaç yılında ve hatta daha sonraki yıllarında duymuş olduğumuz bina sakini şikayetleri asgari seviyeye indirilmiş olacaktır. Binalar kullanıma açıldıkları ilk günlerinden itibaren yüksek konfor ve düşük enerji tüketimi seviyesinde olacaklardır. Enerji verimli, su verimli bir binanın işletme maliyetleri göreceli olarak düşük olacağı için gider anlamında da bina kullanıcılarına önemli bir artısı olacaktır.

Bu sürecin maliyetini, binalarda inşaatın bitip kullanıma geçildikten sonra yapılan tekrar düzenleme / bakım / iyileştirme maliyetleri ile karşılaştırdığınızda kendini kısa bir zaman diliminde geri ödemektedir. İlaveten, kullanıcı ve bina sahibinin memnuniyetini de eklediğinizde faydası maliyetini kat kat aşmaktadır.

Yeşil Bina: Türkiye’de uygulama nasıl gerçekleşiyor? Ne tür problemlerle karşılaşıyorsunuz?

Serkan Emin: Türkiye’de uygulama açıkçası henüz çok prematüre seviyede. Commisssioning sürecinin tanımını yeni yeni öğreniyoruz diyebiliriz. Çoğunluklu ekipmanların devreye alınması aşaması ile biraz önce tarif etmiş olduğumuz sürecin tümü birbirine karıştırılabiliyor. Ekipmanlar teknik servisleri tarafından devreye alınıp iki tane kaçak akım ve voltaj testi yapınca commissioning yapılmış olduğu zannedilebiliyor. Bu yüzden, en temel problemimiz bu konudaki bilinç ve bilgi eksikliğimiz. Sonrasında ise bu tür çalışmaların Türkiye’deki baş döndürücü hızda devam eden inşaat süreçlerini yavaşlatıcı etkisi olduğu algısı. Türkiye’de büyük büyük projeler o kadar hızlı sürelerde tamamlanıyor ki bu tarz kontrol, gözden geçirme, hata varsa düzeltme, tekrar yapma gibi adımlara pek tahammül edilmiyor.

Her projenin çok iddialı ve nasıl belirlenmiş olduğunu hala tam olarak anlayamadığımız hedef bitiş süreleri var ve bu sürelere ulaşmak için bu tarz kalite kontrolü, ölçüm ve doğrulama süreçlerine ayak bağı gözüyle bakılabiliyor maalesef. Ama bir araba alırken o arabanın her türlü kalite kontrolden, çarpma testlerinden, kullanım testlerinden geçmiş olduğunu biliyoruz ve buna olan güven ile o arabaları satın alıp kullanıyoruz. En ufak bir yerinde bir problem çıkarsa da o arabanın kalite kontrolüne dair bir eksiklik olduğunu ve bunun derhal düzeltilmesi gerektiğini araba üreticilerine çok baskın bir şekilde ifade edebiliyoruz. Aynı durumu binalarda düşünün. Hiç arabalarda olduğu gibi bir sorgulamamız var mı? Bırakın kullanıcıları, binanın sahibinin binayı tasarlayan projecilerden ve binayı imal eden müteahhitlerden böyle detaylı ve katı bir beklentisi var mı? En temel problemin bu olduğunu düşünüyoruz.

Biz, çalıştığımız projelerde Yeşil Bina sertifika hedefi varsa biraz da sertifikanın zorunlu tutması saikiyle bu konuda temel seviyedeki gerekliliklerin yerine getirilmesi anlamında zorlayıcı ve uygulattırıcı olabiliyoruz. Yeşil Bina sertifika sistemlerinin bu tarz süreçlerle tanışma vesilesi olması açısından umutluyuz. Bugünün iyi uygulamaları yarının standartları olacaktır ve bakacağız ki birkaç sene sonra hiç kimse Commissioning adına yapılanları ilave bir iş olarak algılamayacak. Aksine, Commissioning işlerinin ayrılmaz bir parçası olacak. Zira kullanıcılarının konforuna, maliyetlerine odaklanan uygulamalar her zaman yaşayacaktır.

Yeşil Bina: Türkiye bu sistemi hangi ülkeden esinlenerek kullanmaktadır?

Serkan Emin: Commissioning sürecine dair birçok gelişmiş ülkenin kendi kaynağı bulunuyor. Ama biraz önce bahsetmiş olduğum gibi Türkiye’de Yeşil Bina sertifikalandırma sistemleri vasıtasıyla bu konularla tanışıldığından o sistemlerin yönlendirdiği standartlar veya kılavuzlar kullanılıyor. LEED sertifika sistemi daha çok ASHRAE’ye yani Amerikalı bir standarda atıfta bulunuyor. BREEAM ise daha çok CIBSE’ye, yani İngiliz bir standarda atıfta bulunuyor. Özet olarak, Amerikan ve İngiliz standartlarından esinleniyoruz.  

Yeşil Bina: Dünyada bu alandaki uygulamalar nasıl gerçekleşiyor?

Serkan Emin: Dünyada gelişmiş ülkelerde bu alanda çok ciddi uygulamalar bulunuyor.  Commissioning sürecini yürütmek üzere kurulmuş uzman firmalar ve bu firmaların uzmanlıklarını belgeleyen sertifikasyon sistemleri bile var. Bu firmalar genellikle müteahhitten bağımsız ve bina sahibi adına çalışan üçüncü bir taraf olarak faaliyet gösteriyor. İdeal olarak tasarım sürecinden itibaren projelere dahil oluyor. İnşaatın sonundaki kabul sürecine kadar görevine devam ediyor ve bina sahibine raporluyor. Ayrıca, Commissioning alanında çalışan profesyoneller için de kişisel yetkinlik anlamında da sertifikalandırma bulunuyor. Örneğin, ASHRAE’den Commissioning Process Management Professional (CPMP) sertifikasına ben de bu şekilde sahip oldum.

Yeşil Bina: Siz Yeşil Bina konusunda uzman bir şirketsiniz ve aynı zamanda commisioning ile de ilgileniyorsunuz. Bu sürecin Yeşil Bina konusuyla ve süreciyle ilişkisi nedir? Siz Altensis firması olarak bu alanda neler yapıyorsunuz, ne tür hizmetler veriyorsunuz?

Serkan Emin: Yeşil Bina sertifikalandırma sistemleri içerisinde Commissioning süreci temel seviyede zorunlu olduğu için iki sürecin birbiri ile bağlantısı bu anlamda bulunuyor. Ama bu alanda profesyonel olarak hizmet veren firma eksikliğini görünce zorunlu olarak bu alana da odaklanmak durumunda kaldık. Şimdi bu alandaki hizmetlerimizi bir üst seviyeye çıkarma aşamasındayız. Biraz önce bahsetmiş olduğum üçüncü bağımsız bir taraf olarak commissioning hizmetleri sunma noktasındayız. Tasarım aşamasından inşaatın sonuna kadar olan tüm süreç boyunca kapsamlı Commissioning hizmetleri sunmak için gerekli olan uzman teknik kadro, ekipman altyapısı, yönetim prosedürleri gibi konuları nihayetlendirdik. Türkiye’nin bu alanda kaliteli ve yetkin hizmet konusundaki açığını kapatmak için ümitliyiz.
 

---

R E K L A M