Yeşil Binalar-Kampüsler ve Şehirler için "Sıfır Karbonlu Elektrik ve Yeşil Enerji Sertifikaları"

24 Haziran 2014 | KONUK YAZAR 25. Sayı (Mayıs-Haziran 2014)

Arif Künar VEN ESCO A.Ş. Genel Müdür
Ülkemizde Yeşil Bina sertifikalarında yaşanan en büyük sıkıntılardan biri, “yeşil enerji” standardı ve sertifikasının olmayışı nedeniyle yatırımcı, binada-kampüste yenilenebilir enerji yatırımına girmezse ya da uygun yer olmayışı, binanın gölgede, çukurda kalması vb. fiziki nedenlerle PV-rüzgar sistemleri belli oranda-kapasitede yerleştirilemiyorsa, yeşil enerji-yenilenebilir enerji puanı alınamamasıydı. Ya da alternatif olarak, “yeşil enerji sertifikalı” bir üreticiden-dağıtıcıdan, doğrudan iki yıl kontratla bu sertifikalı enerjiyi almanız gerekiyordu.


“Elektrik Piyasası Serbest Tüketici Yönetmeliği” kapsamında, günümüzde yaklaşık 5 milyon elektrik tüketicisi-abonesi, tedarikçisini seçme şansına sahip olmuştur. EPDK tarafından, 2014 yılında serbest tüketici limiti 4 bin 500 kilovatsaate düşürüldü. Bu limitin üstünde elektrik tüketimi gerçekleştiren serbest tüketiciler, tedarik lisansı sahibi tüzel kişilerden, elektrik enerjisini dağıtım şirketlerine göre daha ucuza temin edebilmekteler. Gelecek yıl ise neredeyse herkes serbest tüketici olacak.





Fiyat avantajının yanı sıra bu sertifikanın devreye girmesi ile sağlanan bir fayda da, tüketicilerin satın aldıkları elektrikle ilgili daha fazla bilgi sahibi olmaları ve temiz-yeşil-yenilenebilir enerji talep edebilmeleri. Özellikle, karbon ayakizi azaltımı yapmayı hedefleyen ve LEED, BREEAM gibi Yeşil Bina sertifikası edinmek isteyen kurumlara-firmalara avantaj sağlayan bu sistem ile birlikte “yeşil elektrik-sıfır karbonlu elektrik tüketiyoruz” şeklindeki ibarelere-etiketlere rastlar olduk. Yazıda, biraz bu konudaki bilgi kirliliğine ve Türkiye’ye GTE Carbon tarafında getirilen I-REC (Uluslararası Yenilenebilir Enerji Sertifikası) ve EKOenergy sistemlerine değinmeyi hedefliyoruz. 


Hemen belirtmekte fayda var ki, Türkiye’den I-REC’e kayıtlı tedarikçilerden elektrik temin eden kurum ve kuruluşlar LEED puanlamasında 6 puana kadar avantaj elde edebiliyorlar. Yeşil Bina vb. projeler dışında da artık kendi evine-binasına sadece yeşil elektrik almak isteyen, çevreci-duyarlı tüketiciler için de bir fırsat-tercih sunulabilecektir. Örneğin, EKOenergy Sertifikası iki yıl önce ülkemizde olsaydı, danışmanlığını yapmış olduğumuz 71 puanla LEED-EB Gold Sertifikası alan Gama Genel Müdürlük Binası, bu 6 puanı da alabilecek ve kalan 3 puan daha, bu 6 puan alındığı için zorlanarak LEED-EB Platin sertifikası alabilecekti.





“Sıfır Karbonlu Elektrik” Hakkında Doğru Bilinen Yanlışlar
Tüketiciler tercihlerini yaparken, fiyatın yanı sıra elektriğin kaynağını da sorgular hale gelmiştir. Bu kapsamda, önemli ve duyarlı bir grup tüketici, kullandıkları elektriğin yenilenebilir kaynaklardan olmasına özen göstermektedir. Bireysel tüketicilerde bu talep, çevresel hassasiyetlerden kaynaklanmaktayken, kurumsal tüketicilerde ise çevresel hassasiyetlere ek olarak, çevre politikası ve özellikle karbon ayakizi hesaplama ve azaltma çalışmaları bu tercihte etkili olmaktadır. Tedarikçi tarafında ise “yenilenebilir enerji lisans” sahibi kurumlar, müşterilerine yenilenebilir kaynaktan veya sıfır emisyonlu elektrik sattıklarını belirtebilmektedirler. 
Ancak,  Türkiye’de tek bir elektrik şebekesi bulunması ve tüm üretimin bu şebekeye beslenmesi, sıfır karbonlu elektrik kullanımı ve hesaplamalar için bazı sıkıntılar yaratmaktadır. 


1) Sadece ikili anlaşma yoluyla yenilenebilir enerji satın almak, sıfır karbonlu elektrik sağlamaz.
Karbon ayakizini azaltmak ya da kamuoyunda çevreci kurum kimliği yaratmak amacıyla “sıfır karbonlu elektrik” kullanımına yönelik olarak sadece ikili anlaşma yoluyla yenilenebilir enerji santralinden elektrik almak, doğru bir uygulama ya da bilgilendirme olmamaktadır. Sebebiyse, yukarıda açıklandığı gibi, size ulaşan elektriğin, şebekeden diğer tüm kirli ve temiz üretim biçimleri ile karışıyor olmasıdır. Bu havuzdan, temiz enerjiyi ayırt etmenin tek yolu, var ise, üretim ile birlikte alınmış olan “karbon azaltım” ya da “yeşil enerji” sertifikalarını da temin etmektir. 


2) Mükerrer Sayım (double-counting)
Bugün pek çok yenilenebilir enerji üretim tesisinin (özellikle rüzgar, biyogaz) hemen hemen hepsi karbon sertifikası elde etmiş durumdadır ya da başvuru aşamasındadır. Bir santralin karbon sertifikası ile “sıfır emisyonlu” elektriği ayrı ayrı satması, aynı ürünü iki kere satıyor olması demektir; ki yanlış bir uygulama olmasına rağmen, bu uygulama oldukça yaygınlaşmıştır. Birçok kurumun binasının girişinde, yenilenebilir elektrik kullanıldığı ve sıfır emisyona neden olunduğu belirtilse de gerçekte bu “mükerrer sayım-double counting” olarak adlandırılmaktadır ve birçok sertifikalandırma kuruluşu tarafından kabul edilmemektedir.  


3) Ulusal Emisyon Faktörü Hesabı
Türkiye’de elektrik şebekesinin emisyon faktörünün resmi olarak hesaplanmıyor/açıklanmıyor olması, bu konuda farklı emisyon faktörü kullanımlarına ve farklı sonuçlar elde edilmesine sebep olmaktadır. Emisyon faktörünün doğru bir şekilde hesaplanabilmesi için herhangi bir çevresel sertifika (karbon ya da yeşil enerji sertifikası, eko-etiket vb.) almış olan santrallerin, elektrik şebekesinin “ulusal emisyon faktörü” hesabında toplam elektrik üretiminden çıkarılması gerekmektedir. Bu durum, diğer tüketicilerin daha kirli (emisyon faktörü daha yüksek) elektrik kullanacağı ve karbon ayakizlerinin daha yüksek olacağı anlamına gelmektedir. 


Sıfır Karbonlu Elektrik Tedariği
Yenilenebilir Enerji Sertifikaları (RECs-Renewable Energy Certificates), Avrupa ve Amerika’da yenilenebilir enerji yatırımlarını ve tüketimini yaygınlaştırmak amacıyla yoğun bir şekilde kullanılan bir sistemdir. Üretilen her birim elektriğin, kaynağından başlayarak takip edilmesini ve nihai tüketiciye kadar izlenebilmesini sağlayan bu sistem sayesinde güvenilir bir piyasa oluşturulması hedeflenmektedir. Yenilenebilir enerji tesislerinden üretilen her 1 MWh elektrik için bir sertifika oluşturulmaktadır. Dünyada iki farklı yenilenebilir enerji sertifika sistemi öne çıkmaktadır: “I-REC” ve “EKOenergy”. 
Bu iki programın Türkiye temsilciliği yürüten GTE Carbon, bugüne kadar kentlerden sanayi tesislerine, yenilenebilir enerji santrallerinden kamu kurumlarına kadar pek çok karbon azaltımı ve sertifikasyonu projesini başarıyla hayata geçirmiştir. 
Tüketicilere sertifikalı yenilenebilir enerji tedariği sağlayan EKOenergy, I-REC sistemini de artık tanımaktadır. Dolayısıyla Türkiye’den I-REC’e kayıtlı tedarikçilerden elektrik temin eden kurum ve kuruluşlar, LEED puanlamasında 6 puana kadar avantaj elde edebilmektedirler.





I-REC
I-REC, RECS International tarafından geliştirilmiş olan, uluslararası bir yenilenebilir enerji sertifikasıdır. Amacı, tüketicilerin bilinçli ve güvenilir bir seçim yapmasına katkıda bulunmaktır. Belirli işlemleri yerine getiren tesisler, I-REC tarafından oluşturulan veritabanına kaydolarak, üretimlerine karşılık yenilenebilir enerji sertifikalarını elde etmektedir. 
 I-REC sertifikaları, CDP (Karbon Saydamlık Projesi), GHG Protokolü veya diğer sera gazı standartlarında yer alan “Kapsam II” emisyonlarını azaltma amaçlı kullanılabilecek olup, sera gazı protokolünün (GHG-P) yeni sürümünde resmi olarak da tanınmış olacaktır. Türkiye’den I-REC sistemine ilk olarak kayıt yaptıran proje, “Bayramhacılı HES” olmuştur. 


EKOenergy
EKOenergy ağı, sürdürülebilir elektrik kullanımını destekleyen, Avrupalı çevreci sivil toplum örgütlerinin oluşturduğu bir iletişim ağıdır. Şu anda 23 Avrupa ülkesinden toplam 31 üyesi bulunmaktadır ve üye sayısı artmaktadır. 
EKOenergy aynı zamanda, “EKOenergy Ağı” tarafından yönetilen ve elektrik ürünleri için kullanılan bir eko-etikettir. Yalnızca yenilenebilir kaynaklardan elde edilen elektrik EKOenergy olarak satılabilir. Ancak projeler “EKOenergy Ağı” tarafından belirlenen başka sürdürülebilirlik koşullarını da yerine getirmek zorundadır. 
 
LEED ve “sıfır karbonlu elektrik”
Türkiye’de sıfır karbonlu elektrik tüketimi, karbon ayakizi raporlaması yapan ya da LEED ve BREEAM gibi Yeşil Bina sertifikası edinen kurumlar arasında giderek yaygınlaşmaya başladı. LEED tarafından uygulanmakta olan puanlama sistemine göre Amerika’da Green-e, Avrupa’da ise EKOenergy sertifikaları, LEED tarafından tanınmaktadır. Bu sertifikalara sahip projelerden elektrik kullananlar, Yeşil Bina sertifikası alma aşamasında 6 puana kadar ek puan alabilmektedir. (http://www.ekoenergy.org/tr/ekoenergy-in-leed-standard/).
GTE Carbon,  EKOenergy ile lisans anlaşması imzalamış olup, halen Türkiye’de EKOenergy Sertifikası satmaya yetkili tek kuruluştur. Bu kapsamda GTE Carbon, Bandırma-3 RES projesini Türkiye’den ilk EKOenergy projesi olarak geliştirmiştir.
Ayrıca belirtmekte fayda var ki, EKOenerji’nin satılan her Kwh’i EKOenergy Fonu’na 0,10 Euro (10 Euro cent) katkı sağlanmaktadır. Fondaki para, yenilenebilir enerji alanında daha fazla yatırımı teşvik etmek ve dünya elektrik üretiminde yenilenebilir enerjinin payını artırmak için kullanılmaktadır.


Tedarikçi olmak ya da sıfır karbonlu elektrik satın almak için ne yapmalıyız?
Öncelikle yenilebilir enerji üretim tesisleri için I-REC ya da EKOenergy sistemine tesisinizi GTE Carbon aracılığıyla kaydetmeniz gerekmektedir. 
EKOenergy’nin kabul ettiği proje türleri aşağıda listelenmiştir. Her proje için ise EKOenergy kılavuzunda yer alan özel gereksinimler geçerlidir. 
- Rüzgar
- Güneş
- Hidrogüç (Su ile üretilmiş pompalanan -şebeke enerji depolaması gibi- elektrik dâhil değildir)
- Okyanus ve deniz enerjisi (gelgit enerjisi, dalga enerjisi, okyanus akıntısı enerjisi)
- Jeotermal
- Biyoenerji (katı, sıvı ve gaz)
- Çöp gazı
- Kanalizasyon arıtma tesisi
Belirtilmelidir ki, karbon sertifikası elde edilmiş bir projenin EKOenergy ya da I-REC ile elektrik satışı gerçekleşirse, karbon sertifikalarının iptal edilmesi gerekmektedir. 
Sıfır emisyonlu elektrik satın almak isteyen büyük ve küçük tüketiciler için farklı alternatifler sunulmaktadır. Sertifikalar, eğer binada kullanılacak toplam yıllık veya iki yıllık elektrik tüketimine istinaden sadece sertifika olarak alınabildiği gibi (karbon offset ve karbon nötürleme gibi), doğrudan enerji üreticisi veya toptancısından da sertifikalı yeşil elektrik olarak temin edilebilir.

 

---

R E K L A M