NGOs (Non profit Organizations) for DUMMIES Her şeyi TİCARİ düşünenler için Sivil Toplum Sektörü

24 Haziran 2013 | KONUK YAZAR 19. Sayı (Mayıs-Haziran 2013)

Dr. Duygu Erten TURKECO İnşaat ve Enerji Genel Müdürü, Boğaziçi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi-Part-time Öğretim Üyesi
21. yüzyıla bir isim vermem istenseydi INTERNET yüzyılı derdim. Çünkü başta uluslararası ilişkiler olmak üzere her türlü ilişkide devrim yarattı. Altını çizmek istediğim konu, internet sayesinde uluslararası ilişkilerin gittikçe daha çok “sivil”leşmesi, devletdışı bir kimlik kazanması. Dünyada her yerde yaşananları sansürsüz izleyebilmek, sanal medyanın ve teknolojinin gücünü bir kez daha ortaya koyuyorsa da INTERNET’ten daha da güçlü ve akıllı bir mecra var ki o da Sivil Toplum Örgütleri.
Sivil toplum, örgütlü toplum demektir. Yani; toplumun bütün kesimlerinden kurum temsilcileri veya şahısların, farklı amaçlarla biraraya gelerek, organize bir şekilde örgütlenmesi demektir. Bir toplumda demokrasinin çalışmasına sivil topluluklar nabız tutar ve onların ne kadar demokratik olup olmadıklarını gözlemlemek bize o ülkedeki demokrasinin kalitesi ile ilgili fikir verir. Bireyciliğin ve demokrasinin çok geliştiği 21. yüzyılda, en büyük güç sivil topluluklardır. Artık, “ben yaptım oldu” veya üyelere danışmadan verilen diktatörvari kararlar eskisi kadar etkili olamıyor, tepki görüyor. Üniversitelerde başta olmak üzere toplumun tüm katmanlarında “sivil inisiyatif” gibi kavramların tartışılır olması 3. Sektör hareketinin giderek daha da güçlendiğini gösteriyor. Üniversiteler bu konuda dersler açıyor ve departmanlar, enstitüler kuruyorlar. 3. Sektör devlet dışı ve iş dünyası dışındaki kuruluşların oluşturduğu, kar gütmeyen (non profit) ve devlet dışı (non-governmental) kalan sektördür. Yani ülkemizde vakıflar ve derneklerin oluşturduğu sektör. Aslında 3. Sektör çoğu zaman diğer iki sektörden gelen temsilcilerden oluşsa da STK yönetiminde bireysel ve temsil edilen kurumların çıkarlarının ikinci plana atılması gerekiyor.
Ancak, Yönetim Kurulu temsilci çıkarları ile sivil toplumun temsil ettiği diğer üyelerin çıkarlarının zaman zaman örtüşmemesi, üyelerin STK Yönetiminin aldığı kararlara katılım isteğinin artması ve teknolojik gelişmeler, STK’ların katılımcı demokrasi ile yönetilmelerini daha da önemli hale getiriyor. Uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum örgütleri toplumsal kararların alınmasında Yönetim Kurulu üyeleriyle birlikte rol alacak komiteler oluşturuyorlar. Açıklık, şeffaflık, katılımcılık, hesap verebilirlik, performans ve etkinlik konularında sürekli kendini sorgulayan sistemler oturtulmaya çalışılıyor. Kurumsallaşmayı başarabilmiş STK’larda her yeni dönemde yönetim kurulunun bir bölümü yenileniyor. Böylelikle, bir yandan kurumsal hafızada devamlılık sağlanırken, diğer yandan yönetimde yer almak isteyen üyelere de fırsat tanınıyor.
Birçok uluslararası sivil toplum örgütü, uyulması gerekli standartların ortaya konulmasında ve doğru bilgilerin toplanıp yayılmasında, çözümler üretilmesinde ve en önemlisi katılımcı demokrasinin hayata geçirilmesinde liderlik yapıyorlar. Artık 3. Sektör diye adlandırdığımız STK’lar bilgi bankacılığında ve iş dünyası ve kamunun bilinçli gelişimini sağlamada önemli oyuncular olarak rollerini alıyorlar.
USGBC (U.S. Green Building Council), 1993 yılında, halen Kurucu Başkanı ve CEO’su olarak görev yapan Rick Fedrizzi, Mike Italiano ve David Gottfried adında üç genç arkadaş tarafından Amerika’da, devlet dışı ve kar gütmeyen bir STK olarak kuruldu. Bu derneği kurmadan kimse bu genç arkadaşların adını bilmezdi. Onlar meşhur ve varlıklı işadamları veya tanınmış kamu görevlileri de değillerdi. Yalnızca Yeşil Binalara sonsuz inançları ve değerleri olan insanlardı. Kar gütmeyen ve o zaman 40 şirket temsilcisi tarafından kurulan bu organizasyonun bugün Amerika’da 77 şubesi, 13 bin şirket üyesi ve dünyaya yayılmış 196 bin LEED akreditasyonlu profesyöneli var. Bu örgütün tek amacı, LEED sertifikasını kullanarak bina sektöründeki sürdürülebilir dönüşümü sağlamak ve gelecek nesillere inşaat sektörü olarak verilen zararı minimuma indirmek. Hatta bu STK’nın ABD’de yarattığı pozitif değişime imrenen uluslar, kendi ülkelerinde birer birer Yeşil Bina Konseylerini kurduklarından, ilk kurulan 8 konseyden Dünya Yeşil Binalar Konseyi (WGBC) ortaya çıktı. Ne mutlu bu insiyatifi kuranlara ve bugünlere getirenlere...
Ülkemize baktığımızda USGBC’nin ve diğer konseylerin adımlarını izleyerek aynı network içerisinde kurduğumuz ÇEDBİK var. 2007’den beri üye sayısı ancak 140’a ulaştı. ÇEDBİK uluslararası networkünü Türkiye’ye taşıyarak LEED, BREEAM ve DGNB gibi kurumlarla iyi niyet anlaşmaları yapıp, bu kurumların Türkiye’deki yetkili eğitimcisi ve muhatabı oldu. ÇEDBİK’in yaşaması derneğin verdiği eğitimlerden, üye aidatlarından ve konferanslardan elde edilen gelirlerden sağlanıyor. Bu nedenle her bir üyenin katkısı ve koyduğu katkı karşılığında aldığı eşit muamele ve aynı şekilde üyelerinde derneğe rakip oluşturacak şekilde davranmamaları çok önemli. Bu nedenle ÇEDBİK iyi niyet anlaşmalarına dayalı kalarak bu kuruluşların yetkili eğitimcilerini Türkiye’ye davet edip BREEAM ve DGNB eğitimleri veriyor ve Türkiye’de ÇEDBİK’e başvuran tüm LEED Associate ve LEED AP’lere de dernek eğitimcisi olarak eğitim vermek hakkı tanıyor. Ve en önemlisi ÇEDBİK ulusal bir Yeşil Bina sertifika sistemini hayata geçirmeye çalışıyor.
Dernek üyelerinin, verdiği reklamlarda derneği pas geçip, kendi şirketlerini bu konulardaki eğitimlerde tek yetkili olarak tanıtmaları etik olmadığı gibi, bu yetkinin onların hangi üstün özelliklerinden dolayı verildiğini de sorgulamak gerekir. Bu reklamları alan kurumların da aldıkları reklamlardaki doğruluk derecesini tartmaları ve saygın yayınlar olmak istiyorlarsa verilen reklamları sorgulamaları gerekir. Yayıncı ayakta kalma kaygısıyla her reklamı basmamalı. Yayın kurulları, etik kurullar neden kurulur? Peki ya diğer etik davranan üye şirketlerin tepkileri ne olacak? İşte bu noktada yukarıda saydığım açıklık, şeffaflık, katılımcılık, hesap verebilirlik, performans ve sürekli etkinlik yapılması konularının takibi ve varlığı önem kazanıyor. Tıpkı iyi işleyen demokrasilerde olduğu gibi...
Dernek ve vakıflar ulvi amaçlarla kurulur ve üyeleriyle bu ulvi amaçlara ulaşabilmek için çalışırlar. Bakınız TEMA’ya... Bugün Türkiye’deki genç dimağların çevre konusundaki farkındalığını bu ülkede senelerdir başta TEMA gibi örgütlerin verdiği mücadeleye borçluyuz. Devlet tarafında kamu kaynaklarıyla yapılacak olan her yapı için halkın görüşünün alınacağı bir sistem oturtulması için Sivil Toplum Örgütleri üzerinden bilgi ve görgüye dayalı girişimler devlet adamları tarafından dikkate alınmalıdır. Yoksa gittikçe bilinçlenen toplumlarda yapılan itirazlar, protestoların ötesine yapıcı bir şekilde taşınamayacaktır. Halkın kamudan isteklerinin tüneli, uzlaşmacı yaklaşımları ile Sivil Toplum Örgütleri olmalıdır.
Bu nedenle ÇEDBİK Yeşil Binalar konusundaki çalışmalarında sonuna kadar desteklenmeli ve katılımcı ve bilinçli bir vatandaş olmayı, üyesi olduğumuz derneklere taşımalıyız. Yıllar sonra bugünlere baktığımızda, temizlenmiş arazilere yapılan binalar, bisiklet yolları, yeşil çatılarda geçirilen öğle paydosları, yağmur sularıyla yeşillenen bahçeler, kompost gübresiyle yetişen organik sebze ve meyvalarla büyüyen bir çocuk için verdiğiniz savaşın kahramanı SİZ olacaksınız.
Dr. Duygu Erten
2007-2011 arası Koç ve Sabancı Üniversiteleri İşletme Fakültelerinde “3. Sektör Kuruluşlarının Yönetimi” derslerini verdi ve Boğaziçi Mezunlar Derneği’nin Kalite Ödülü’nü aldığı 2005 senesinde 3. Sektör kuruluşlarından sorumlu Yönetim Kurulu üyesi olarak görev aldı. İnşaat ve Çevre alanında doktorası olan ve 2007’de ÇEDBİK’in kuruluşuna da liderlik eden Dr. Yük. Müh. Duygu Erten halen Boğaziçi Mühendislik Fakültesi’nde “Sürdürülebilir Binalar” alanında dersler vermiyor, ÇEDBİK’te Başkan Yardımcılığı başta olmak üzere birçok kuruluşta Yönetim Kurulu üyesi olarak gönüllü görev alıyor. Erten, 2010’dan beri sürdürülebilir binalar konusunda çalışan TURKECO şirketinin de kurucu yöneticisi.

 

---

R E K L A M