Dummies Serisi III - Kamu Hastaneleri için LEED

Dr. Duygu Erten
LEED AP BD+C, LEED Faculty, BREEAM Fellow, DGNB Auditor,
LEED International Yönetim Kurulu Üyesi

“Yeşil Bina”, sürdürülebilir, yüksek performanslı ve ekolojik binalar, tüm çevresel etkileri en aza indirecek şekilde tasarlanan, inşa edilen ve yönetilen binaları kapsarlar. Sürdürülebilir binalar ancak sürdürülebilir tasarım ve inşaat pratikleri sonucunda elde edilirler. Bina arazisi, enerji kullanımı, hava kaynaklı emisyonlar, iç hava kalitesi, su kaynakları, atık su, malzeme ve kaynaklar ve son olarak da atık konusu Yeşil Binaların tanımı kapsamına girer (1). 

Amerikan Tıp Birliği dergisine göre hastane sektörü ABD’de karbon salımının yüzde 8’inden sorumlu. Türkiye için bu tür bir araştırma henüz yapılmamıştır. Bir hastane, ortalama 3500 konutun harcadığı enerjiyi harcamakta ve ticari binaların ise 2,5 katı enerji harcamaktadır.

Sağlık sektörü, çevre ve sağlık arasındaki bağlantıları aydınlatmaya odaklasa da, insan sağlığı ve binalar arasındaki bağlantıları inceleyen çalışmalar 2003’ten beri ani artış göstermiştir (2). Hastaneler (bunlara akut tedavi ve ayakta tedavi üniteleri olan hastaneler dâhil) Yeşil Bina kriterleriyle tasarlanıp yapılarak hem organizasyonlarının sürdürülebilirlik hedeflerini yerine getirirler, hem de sağlık sektöründe mali baskıları azaltarak hastaların, ziyaretçilerin ve çalışanların gerçek ihtiyaçlarına hitap ederler (3).

T.C. Sağlık Bakanlığı’nın 2012 yılı sonunda, 200 yatak ve üzeri kapasiteli hastanelerde LEED sertifikasını zorunlu hale getirmesiyle (4), ülkemizde de LEED Yeşil Bina sertifikasının hastanelerde kullanılması konusu başta kamu hastaneleri olmak üzere talep yaratmıştır. Ancak Sağlık Bakanlığı’nın yapması gereken, ülkemiz koşullarına uygun uluslararası standartlarda bir “Sürdürülebilir Hastane Şartnamesi” hazırlanmasını Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği (ÇEDBİK)’nden talep etmek ve sadece LEED değil, LEED’in muadili olan kabul görmüş yeşil hastane sertifika sistemlerinden de bu yönergede bahsetmesidir. Ayrıca, yeşil sertifika alma süreçlerinin daha arazi seçiminden başlaması ve tasarımın başından entegre tasarım süreci içine alınması gerektiğinin altını çizerek, bu yönergenin Yeşil Bina tanımında hata olduğunun altını çizeyim. Yirmiye yakın sözleşmesi imzalanan şehir hastaneleri bu yanlış yönergeye göre minimum LEED Silver hedefliyor ve her biri için yüzbinlerce lira sertifika ücreti yurtdışına yollanmaya hazırlanıyor.

Hastanelerin sadece Yeşil Bina olmasına değil, sürdürülebilirlik alanında özelliklere de haiz olmasına gerek vardır. Çünkü her kurum gibi hastane işletmeleri de artık kârlılık gözetirken aynı zamanda ekonomik ve ekolojik gereklilikleri yerine getirmeye çalışıyorlar. Sürdürülebilir sağlık altyapısı kurgulamak, çevre dostu olmanın ötesinde bir anlayış gerektiriyor.

Yurtdışı örneklere baktığımızda, hastanelerin yanı sıra ABD’de hastaneler dışında yaklaşık bir düzine sağlık binası LEED platin sertifikasına sahip. San Diego yakınındaki Camp Pendleton US Marine Corps Üssü’nde “Wounded Warrior Umut ve Bakım Merkezi” ile “Denver Ruh Sağlığı Merkezi”nin bir parçası olan “Kurtarma Merkezi” de sertifikalıdır. Kaiser Permanente, Kaliforniya, Napa’daki Platin sertifikalı bir veri merkezine sahip.

LEED Healthcare (Sağlık Sertifikası) puanlama sistemine göre, sağlık yapısının sürdürülebilir bir yerde inşa edilmesi için toplu taşımaya erişim, daha önce geliştirilen bir araziyi tekrar kullanma, doğal alanları koruma veya eski haline getirme gibi 27 olası araziyle ilgili nokta vardır. Su Verimliliği için 11 olası nokta; Enerji ve Atmosfer kategorisinde 35 olası puan; Malzeme ve Kaynak kategorisinde 19 olası puan; Kapalı Ortam Kalitesi için 16 olası puan; Tasarımda Yenilik için 6 muhtemel puan; ve coğrafi olarak spesifik çevre konularına hitap eden 4 olası “bölgesel öncelik” puanı vardır. LEED Sağlık Sertifikası, projelerin 40 ila 49 puan arasında kazanmasını gerektirir. Gümüş sertifika 50 ila 59 puan arasında; Altın 60-79 ve Platin en az 80 puan toplamayı gerektirir.

Dell Çocuk Hastanesi, Austin’in eski Mueller Havaalanı’nın yerine sürdürülebilir bir yeniden gelişimi belirlemek için tasarlandı. Hastane, LEED’in genel standartlar altında verdiği Platin sertifikasına sahipti. Ancak, Mayıs 2013’te açılan hastanenin WH ve Elaine McCarty Güney Kulesi, 2009’da özellikle sağlık için geliştirilen LEED standartlarına göre Platin sertifikasına sahip ilk projeydi. Dell Çocuk Hastanesi, mayıs ayında ABD’deki en iyi 25 çevreci sağlık kuruluşundan biri seçildi. Aynı zamanda su tasarrufu, enerji tasarrufu ve Yeşil Bina uygulamaları için de ilk 10’a girdi.

Geçen Eylül ayında Hastane İdaresi dergisinde yayınlanan bir araştırma, Dell Çocuk Hastanesi’nin LEED sertifikalı olmayan hastaneden daha düşük ciro oranına sahip iki Seton hastanesinden daha fazla personel angajmanına sahip olduğunu buldu. Araştırmada, “Bu çalışma, hastane ortamının kalitesinin, sürdürülebilir tasarımın amacına uyumlu, sosyal, çevresel ve maliyet etkilerine sahip olduğunu gösteriyor” denildi.

Dell Çocuk Hastanesi, LEED (Enerji ve Çevre Tasarımı Liderliği) programı kapsamında ülkedeki ilk sertifikalı Platin hastaneden biri oldu. ABD’deki yaklaşık 5700 hastanenin yalnızca üçüne Platin sertifikası verildi. Diğerleri, 2011 yılında sertifikalı Greensburg’deki Kiowa County Memorial Hastanesi ve 2012 ve 2013 yıllarında sertifikalandırılmış NY, Manhasset, Katz Kadın Hastanesi’dir. Dell Hastanesi Müdürü Van Hyfte, yeşil inşaat ve tasarım maliyetlerinin birçoğunu kısa zamanda telafi edildiğini aktarıyor. Her şey tamamlandığında, LEED Platin sertifikası almanın, Dell Hastanesi’nin yeni 48 milyon dolarlık kule projesinin toplam maliyetine yüzde 2.3 oranında ilgili giderler eklediği açıklanıyor (6).

Hastane geliştiricileri ve yöneticileri, sertifika alma gerekçelerini daha düşük işletme maliyetleri, hasta ve personel memnuniyeti olarak özetliyor. Ayrıca, yeşil inşaat ve tasarımla tanınmak, halk tarafından kuruluşların sosyal nedenler için çalışmaya olan bağlılığının bir kanıtı olarak algılanıyor.

ABD Yeşil Bina Konseyi, müşteri ve pazar talebinin ve yatırımdan elde edilen pozitif getirinin Yeşil Bina eğilimine girdiğini gösteren çalışmalara değiniyor. Bina sahipleri ve yöneticilerinin mevcut tesislerdeki enerji ve su verimliliği yükseltmeleri hakkında 2023 yılına kadar 960 milyar dolar harcaması beklendiğini bildirdi. Bu özellikleri birleştirmek, Yeşil Bina Konseyi’ne göre, mevcut bir binaya ortalama yatırım getirisi yüzde 19.2 ve yeni bir tesiste yüzde 9.9’dur.

Jacksonville, Flaman merkezli Nemours hastane sistemi için tesis planlama ve iç mimar direktörü Michael Cluff, 2012’de açılan Orlando’daki 397 milyon dolarlık Nemours Çocuk Hastanesi’ne LEED ile ilgili öğelerin yaklaşık 100 bin dolar eklediğini açıklarken, “Hastanenin LEED Altın sertifikasıyla ilişkili olumlu tanıtım ve yarattığı algı, harcanan mütevazı ekstra masrafın çok ötesine geçti” diyor.

LEED Healthcare puanlama sistemi uyarınca, sürdürülebilir bir yerde inşa edilmesi için toplu taşımaya erişim, daha önce geliştirilen bir siteyi tekrar kullanma veya doğal alanları koruma veya eski haline getirme gibi 27 olası site ile ilgili nokta var. Su Verimliliği için 11 olası nokta; Enerji ve Atmosfer kategorisinde 35 olası nokta; Malzeme ve Kaynak kategorisinde 19 olası nokta; Kapalı Ortam Kalitesi için 16 olası nokta; Tasarımda Yenilik için 6 muhtemel nokta; ve coğrafik olarak spesifik çevre konularına hitap eden 4 olası “bölgesel öncelik” noktası.

Temel LEED Sağlık Sertifikası, projelerin 40 ila 49 puan arasında kazanmasını gerektirir; Gümüş sertifika 50 ila 59 puan arasında; Altın 60-79 gerektirir; ve Platin en az 80 gerektirir (5). 

Hastanelerin yanı sıra ABD’de yaklaşık bir düzine diğer sağlık binası LEED Platin sertifikasına sahip. San Diego yakınındaki Camp Pendleton US Marine Corps Base’deki Wounded Warrior Umut ve Bakım Merkezi ile Denver Ruh Sağlığı Merkezi’nin bir parçası olan Kurtarma Merkezi bulunmaktadır.

Sağlık sektöründe yeşile dönüşüm, kamu hastaneleriyle sınırlı değil. Türkiye’de BAHAT Hastaneleri zincirinde Küçükçekmece’de inşası süren BAHAT Hastanesi’nde LEED Gold hedefleyen Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Reşat Bahat, “Yeşil hastanelerde hastaların daha hızlı taburcu olduğunu dünya literatüründen okuduk ve biz de bu konudaki hassasiyetimizi yeşil hastane tasarlatıp, inşa ederek ortaya koyduk” diyor.

Acıbadem Hastanesi’nin Ataşehir’de yaptığı hastane için de Proje Yönetimi artık hep yeşil hastane sinyalini veriyor ve LEED Gold sertifikalı bir hastane inşaatına başlandığı müjdesi veriliyor. Ön yatırım maliyetinin kısa sürede döndüğünü görmek, finansal iç rahatlığı getirse de önceliğin, “hızlı taburcular”, yüksek iç hava kalitesinden dolayı hasta ve çalışan memnuniyeti olduğu tüm yöneticilerin ortak görüşü.

KAYNAKLAR
1) Estimate of the Carbon Footprint of the US Health Care Sector, Jeanette W. Chung, PhD; David O. Meltzer, MD, PhD JAMA. 2009; 302(18):1967-1972. doi: 10.1001/jama.2009.1610
2) Sustainable Healthcare Architecture, R. Guenther and Gail Vittori ISBN 978-0-471-78404-3, 2008
3) A White Paper, Sustainable Design Guidelines for Hospitals and Outpatient Facilities, The Facility Guidelines Institute (FGI) , (2013)
4) Sağlık Bakanlığı Yönergesi http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-40161/enerjiverimliligi.html?vurgu=LEED (Erişim Tarihi: 12.01.2016)
5) LEED® for Healthcare http://www.usgbc.org/resources/leed-healthcarev2009-current-version (Erişim Tarihi: 12.01.2016)
6) Andis Robeznieks, “The Platinum Standard: Hospitals Shoot for the Top Score in Green Construction and Design” Modern Healthcare Magazine, July 4, 2015.