Yeşil Bina Dergisi 6. Sayı (Mart-Nisan 2011)

50 YEfi‹L B‹NA / N‹SAN 2011 DE⁄ERLEND‹RME 1. Özet G ünümüzde binalar›n ve sistemlerin enerji verimlili¤inin art›r›lmas› konu- sundaki yo¤un çabalar devam et- mektedir. Çünkü binalardaki ›s›tma, so¤ut- ma ve ayd›nlatma sistemlerinde, dünyadaki fosil tabanl› primer enerjinin yüzde 30’un- dan fazlas› kullan›lmaktad›r. Bu ba¤lamda mevcut bina sto¤u çevresel problemlerin en büyük sebeplerinden birisidir. Bu probleme karfl›n binalarda enerjinin daha verimli kulla- n›lmas›na yönelik büyük bir potansiyel de bulunmaktad›r. Bu potansiyelin anlafl›labil- mesi için uygulamada (pratikte) yeni bir kav- ramdan, -ekserji kavram›ndan- yararlan›l- maktad›r. Ekserji, bir enerji türünün (örne¤in elek- trik, ›s›tma, so¤utma enerjisi) ifl yapabilme veya farkl› ifllerde kullan›labilme kapasitesi olarak tan›mlanabilir. Örne¤in bir binadaki ›s›tma kazan›nda enerji verimlili¤i yüzde 90’›n üzerinde olabilirken, ekserji verimlili¤i yaln›zca yüzde 8 civar›nda bulunmaktad›r. Bu durum, bina sistemlerindeki iyilefltirme potansiyelinin nerelerde oldu¤unu göster- mektedir. Ayn› fley topluma yönelik mevcut enerji temin ve da¤›t›m sistemi için de geçer- lidir. Buradaki potansiyelin anlafl›lmas›, fosil tabanl› ve büyük miktarda CO 2 emisyonu yayan mevcut enerji sistemlerinin yenilene- bilir enerji sistemlerine geçifle yard›mc› ola- cakt›r. Bunun için yeni ve ekonomik sistem- lerin gelifltirilmesi ve enerjinin üretiminden nihai kullan›m›na kadar yüksek verimle dö- nüfltürülmesi gerekmektedir. Bunun sonucu öncelikle ›s›tma, so¤utma havaland›rma, ay- d›nlatma vb. için kullan›lan enerji azalt›labi- lir. Yenilenebilir enerji teknolojileri, ›s› pom- palar›, kojenerasyon sistemleri, termal ola- rak aktive edilmifl bina ekipmanlar›, yüksek s›cakl›kl› so¤utma ve düflük s›cakl›kl› ›s›tma teknolojileri, termal depolama, at›k ›s›n›n kullan›m› bunun için yararlan›lmas› gereken sistemlerdir. Buradaki dönüflüm düflük ek- serjili bir çevre yarat›lmas›na katk› sa¤laya- cakt›r. “Ekserji” dönüflümünün, örne¤in ›s›t- ma enerjisi ve elektrik enerjisi üretimi gele- cekte tüm bina enerji sistem üzerinde önemli etkisinin olaca¤›n› de¤erlendirmek- teyiz. Bu kavram›n bizler için yeni bir kavram oldu¤unu biliyoruz. Ancak, örne¤in bundan 15 seneden daha önceleri, “enerji verimlili- ¤i” konusu da bilinmiyordu ama flimdi top- lumda hemen herkes bunu tart›flabilir hale geldi. Gelecekte de ekserji kavram›n›n yay- g›nlaflaca¤›n› düflünmekteyiz. 2. Binalar için Ekserji Analizi Konsepti Bir enerji türünün ekserji verimlili¤i veya kalitesi, o enerji türünün baflka enerji form- lar›na (örne¤in mekanik forma) dönüflebil- me kapasitesini göstermektedir. Bir baflka ifadeyle ekserji konsepti enerji ak›fl›n›n iki parças›n› ortaya koymaya yard›mc› olur. Bu parçalar enerji ve anerjidir. Enerjinin sadece ekserji bilefleni di¤er enerji formlar›na dö- nüfltürülebilir. Örne¤in elektrik enerjisi ek- serjisi çok yüksek bir enerjidir. Çünkü ›s›tma, so¤utma, elektrik motorlar›n›n tahriki, ay- d›nlatma, müzik, elektronik cihazlar›n çal›fl- t›r›lmas› gibi çok de¤iflik amaçlarla kullan›la- bilmektedir. Buna karfl›n örne¤in binay› ›s›t- mak için kazanda ›s›t›lan su sadece ›s›tma amac›yla kullan›labilir, baflka bir amaçla kul- lan›lmas› mümkün de¤ildir. Benzer flekilde yüksek bas›nçl› buhar elektrik enerjisi üretil- mesi için uygundur. E¤er buhar, bina ›s›tma- s›, bulafl›k y›kama gibi amaçlarla kullan›l›rsa enerji çok düflük kalitede kullan›lm›fl olur. Dr. ‹brahim Çakmanus Çakmanus Mühendislik Enerji San. ve Tic. Ltd. fiti. © YEfi‹L B‹NA Düflük Enerjili Sistemler: Yüksek Performansl› Binalar ve Toplum