BAU Teknolojileri Dergisi 1. Sayı (Ocak-Şubat 2022)

70 BAU TEKNOLOJİLERİ • Ocak-Şubat / 2022 DOSYA / Sürdürülebilir Konut Mimarlığın Temel Çabası Olan Biçim Arayışı Bağlamında Tarihi Ahşap Konut Restorasyonu ve Sürdürülebilirlik S ürdürülebilir yaklaşımlar, sos- yal sürdürülebilirlik kavramı ile karşımıza çıkıyor; yaşantısal bir süreklilik ve ilişkiler ağını tanım- lıyor. Performatif ve operasyonel unsurlar ön plana çıkarken, mimarlık mesleğinin önde gelen unsurlarından biri olan mimari biçim arayışı konusunda birebir karşılığı yok. Bu yazı ise yerel veya tarihi konut yapı geleneklerinin, sürdürülebilirlik arayışına cevap verebilecek biçimleri ve biçimsel ilişkileri farklı ölçeklerde cevaplayabileceği üzerine bir dizi düşünceyi içeriyor. Konvansiyonel mimarlık tarihi anlatı- larında modern olan ve tarihi olanın tama- men karşıt olarak sunulması durumunun aksine; modern mimarlık tarihinin kendi içinde geçirdiği evrim geleneksel ve yereli dışlamıyor. İlginç olan modernleşme ve sanayileşmenin insanlığın kendisiyle ve doğayla olan bağını geri dönülmez bir biçimde kopardığı fikri, şüphesiz tarihi konut restorasyon projelerine salt yapı tekniğinin ötesinde bir anlam ve amaç yük- lüyor. Restorasyon projeleri üzerinde çalı- şırken, tarihin derinliklerinde saklı kalan, unutulan, insanlığa ait kaybolmuş değer- leri yeniden keşfediyor olma hissiyatı, belki mimarlık yazımına II. Dünya savaşı son- rasında CIAM modernizmini acımasızca eleştiren TeamX üyelerinin isteyerek veya istemeden 1950’li yıllarda CIAM kon- feransları sürecinin sonunu getirmeleri, mahalle sokak ve insancıl yaşam alanları fikrini savaş öncesi modernizmin yaşamak için makinalar üreten purist modernizmini renklendirmek doku katmak, yaşamın ken- disine daha direkt ve brutal bir giriş yapma çabasının ürünüydü. Modernist akımın soyut tarzını insancıl fikirlerle onarmaya çalışan TeamX üyeleri ve onların jeneras- yonu ister istemez tarihe yöneldiler, kay- bettiklerini düşündüklerini tarihte aradılar, halk mimarlığında ve “mimarsız” mimarlı- ğın değerlerinde ve üretiminde geçirdikleri arayış ne yazık ki bir sonraki yirmi yılda içeriğini unutan modern sonrası döneme evrildi. Biçim arayışı ise tarihin biçimle- rinde olacaktı; TeamX üyelerinin hayal ettiği gibi içeriğinde değil. Tarihi bir konut yapısının restorasyo- nunda mimarı rahatlatan bir unsur var: yapının dış biçiminin halinin hazırda var olması. Üstelik bu varoluş hiç de fena bir varoluş değil, en az bir yüzyıl öncesinden günümüze ulaşmış veya nispeten ulaşa- mamış, denenmiş formülleri ve damıtıl- mış biçim bilgisini içeren bir nesne var karşımızda. Aynı zamanda da yıpranmış, bozulmuş, aslına dönmeyi bekleyen. Modern dönem öncesinden bugüne kalmış bir konutu restore etmek sürdürüle- bilir midir? Restore edilen nedir, bir görü- nüş, dış biçim midir? Hayat tarzı olamaz çünkü bugün dünya çok farklı. Geçmişin dünyası, bugünden daha iyi değildi, kesin- likle. Hayat şartları ve insanların elindeki mücadele araçları farklıydı. Doğayla kuru- lan ilişki daha kuvvetli, ancak modern tek- nolojinin araçsallığından yoksundu. Aynı soruları geleneksel yapım tekniği ve yapı elemanları için sorunca ise karşımıza çıkan gerçeklik, özellikle tarihi konutlarda uygu- lanan ahşap yapı sanatı, bu sanatın ustalığı ve ustalarının desteklenmesi anlamında sürdürülebilir bir iş-ahşap yapı sanatına ait teknik ve detayların yerinde yeniden üretilmesi anlamında. Bir diğer konu da, geleneksel tarihi konut dokusunun veya yerel mimarlığın içinde yer aldıkları doku ile kurdukları ilişki. Bir konutun cephesinin sokağın kesi- tini tanımlaması, toplumsal kimlik, kenti sahiplenebilme ve katılımcılık açısından da sürdürülebilirlik arayışına cevap veren olumlu katkılar. Bu bağlamda, tarihi konutların resto- rasyonları ile dokuların veya tekil kalmış yapıların çevresinde imarlı veya imarsız olarak sonradan gelişmiş olan kentin, sürdürülebilirlik kavramı çerçevesinde çalışılması, kavramsallaştırılması ve iyileş- tirilmesi mimarlar, kentsel tasarımcılar ve idari yönetimler için masaüstünde bekle- yen bir dosyadır. KAYNAKÇA: Sustainable Housing for Sustainable Cities: A Policy Framework for Develo- ping Countries, UN-Habitat Publicati- ons (Nairobi, Kenya: UNON Publishing, 2012). ALİ KURAL Yüksek Mimar Kentsel Tasarımcı, URBAR Kurucu