Yeşil Bina Dergisi 45.Sayı (Eylül-Ekim 2017)

40 Yeşil Bina / Eylül - Ekim 2017 yesilbinadergisi.com MAKALE bölgelerinde kayalık bir alanda açılmış olan kuyulardan alınan musluk suyunun radon konsantrasyonunu anlamlı olarak artırdığı gözlenmiştir [14]. Yapılan araştır- malara göre, yüzey sularındaki ortalama radon konsantrasyonu 0,4 Bq/L iken, bu değer yeraltı sularında 20 Bq/L’dir. Kul- lanım suyunu yutma riski gözönüne alın- dığında, sudaki radonun mide kanserine sebep olma ihtimali de vardır [10, 15]. 2.3. Doğalgaz Kaynaklı Radon Doğalgazın önemli bir ev içi radon kaynağı olduğu bilinmektedir. Isınma, pişirme gibi eylemler için kullanılan doğal- gazın içindeki radon ayrışarak yapı içi havasına karışmaktadır [14]. Doğalgaz- dan yapı içine giren radon miktarı doğal- gaz içindeki radon yoğunluğuna, kullanım oranına ve doğalgaz üretimi ile tüketimi arasında geçen zamana bağlıdır. Radon gazının bir binaya giriş hızı, yaklaşık olarak yapı malzemeleri ve top- raktan 60 kBq/gün, dış ortam havasından 10 kBq/gün, sudan 4 kBq/gün ve doğal- gazdan 3 kBq/gündür [7]. 2.4. Yapı Malzemesi Kaynaklı Radon Yapı malzemeleri dış radyasyon kay- naklarına karşı bir koruyucu olmasına rağmen, bina içlerinde radyasyon kaynağı gibi davranabilmektedirler [7]. Taş, kum, çimento, beton, tuğla, alçı gibi hammad- desi topraktan elde edilen yapı ürünleri değişik oranlarda radyum içerebilmekte ve bozunarak radon kaynağı oluşturabil- mektedirler [16]. Yapı malzemelerinin radyum yoğunlukları, ülkelere ve ham- maddenin çıkarıldığı bölgeye bağlıdır (Çizelge 1). Bu nedenle de aynı ürünlerin radon değerleri değişiklik gösterebilmek- tedir.Yapı malzemelerinden salınan radon miktarı malzemenin radon yoğunluğuna, içerdiği nem miktarına, gözeneklilik ora- nına, difüzyon katsayısına ve kullanıldığı miktara göre değişiklik göstermektedir. Malzemenin gözeneklilik oranı arttıkça radyumun bozunması ile oluşan radon, gözenekler boyunca daha rahat ve hızlı devinim yapacağı için ortama salımı da daha fazla olmaktadır [9]. 2008’de Pakistan’da, yapı malzeme- lerindeki nemin radon salımına etkisini incelemeye yönelik bir araştırma yapıl- mış ve bu araştırma kapsamında kum, tuğla, mermer ve çimentonun farklı nem oranlarındaki radon salımları incelenmiştir (Çizelge 2). Araştırma sonucuna göre, ortalama yüzde 10-15 nem oranına kadar, örnek yapı ürünlerinde radon salımında artış görülürken, bu değerden sonra salımda azalma gözlemlenmiştir. Çünkü nem yüzde10’dan daha fazla oranda olduğu zaman gözeneklerdeki su oranı fazlalaş- tığı için radon deviniminde yavaşlama olmaktadır [18]. Çizelge 1: Farklı ülkelerdeki yapı malzemelerinin içerdiği radyum yoğunlukları [9, 17]. Yapı malzemesi Ülke Radyum yoğunluğu (Bq/kg) Kum (doğal) Rusya 23,3 Çimento İngiltere İsveç Rusya 44,4 55,5 44,4 Beton Almanya Norveç 66,6 26 Tuğla Almanya İngiltere İsveç Norveç Polonya Rusya 96,2 51,8 96,2 104 18 55,5 Alçı Rusya 9,3 Alçıtaşı Almanya İngiltere İsveç <18,5 22,2 3,3 Fosfoalçı Almanya Amerika İngiltere Polonya 15,5-55,5 1480 777 580-740 Granit Almanya İngiltere Rusya 96,2 88,8 111 Kireçtaşı ve mermer Almanya <18,5 Kaya agrega Finlandiya İngiltere İsveç 102 51,8 48,1 Çizelge 2: Yapı malzemelerinin farklı nem oranlarındaki radon salınım değerleri [18]. Nem miktarı (%) Radon salınımı (mBq m -2 h -1 ) Kum Çimento Tuğla Mermer 0 165 110 209 109 5 212 120 309 127 10 301 212 621 120 15 399 124 453 113 20 327 95 212 95