Yeşil Bina Dergisi 31. Sayı (Mayıs-Haziran 2015)

PERSPEKTİF Önceliğimiz Enerji Verimliliği Olmalı Arif Künar Venesco Genel Müdürü 30 YEŞİL BİNA / HAZİRAN 2015 M ersin-Akkuyu sahasına, sahibi Rusya olan nükleer santral reaktörleri kurulması konusun- daki çalışmalar, tüm dünyada yaşanan tereddüt ve vazgeçişlere rağmen ısrarla sürüyor. Yaşanan onca nükleer kaza, fela- ket ve trajediden sonra (TMI, Çernobil ve en son Fukuşima vb.), nükleer santral- lerden vazgeçen, mevcutları durduran, kapatan ve/veya yavaşlatma kararı alan tüm ülkelerle birlikte Türkiye, nükleer santral yapılması konusunda kararını yeniden gözden geçirmeli ve ülkemiz- deki sağduyulu tüm nükleer yanlıların bile kabul etmediği bu anlaşmayı iptal ederek, derhal yapımından vazgeçmelidir. Çünkü Rus Akkuyu nükleer santrali, dünyada sahibi Rus, kurulan yer Türkiye olan ve ilk kez denenecek bir nükleer santral projesidir. - Türkiye bedelsiz olarak Akkuyu saha- sını Rus kamu şirketine devretti. Rus kamu şirketi, 4 adet VVER-1200 modeli reaktör ünitesi kuracak. Saha- nın, santralin, yardımcı tesislerinin ve üretilecek elektriğin sahibi Rus şir- keti olacak. Türkiye yalnızca elektrik alacak. Söz konusu anlaşmaya göre Rus Akkuyu Nükleer Santrali, bir ülke sınırları içinde bulunup da, sahibinin - Akkuyu için önerilen VVER-1200 modeli reaktör üniteleri, Rusya tarafın- dan henüz yeni geliştirilmektedir. Dün- yada “VVER-1200 model bir nükleer reaktör” işletme halinde bulunmamak- tadır ve henüz teknik-insani hatalara, kazalara, terörist saldırılara (uçakla saldırı karşısında ABD ve Almanya’daki santrallerin güvenli olmadığı tespit edilmiştir) ve depreme karşı “rüştünü” ispatlamamıştır. Bulgaristan’ın Belene Kenti’nde, Avrupa Birliği’nden lisans ve izin alamadığı için bu reaktör yapımı iptal edilmiş, Bulgarlar da Rusya’nın yanı sıra bir başka AB ülkesinin de bu konsorsiyumda (güven ve teknik kontrol-yeterlilik sağlamak için) yer almasını şart koşmuşlardır. VVER-1200 modelinden önce, Çin’e sattığı bir önceki modelinde, Çin Devleti kendi istediği değişiklikleri ve sistemleri yaptırarak, santrali satın almıştır. Oysa Türkiye ile yapılan anlaşmada Ruslar ne verirse, nasıl verirse santral öyle kurula- caktır. Ruslar’ın Türkiye için önerdikleri VVER-1200 santrali, dünyada hiç lisans- lama sürecinden geçmemiştir. Bu yüzden TAEK’in bu model için sadece normal bir değerlendirme değil, aynı zamanda detaylı tasarım incelemesi-değerlendir- başka bir ülke olduğu “dünyanın ilk nükleer santrali” adayı. “Know-how” transferi yok ve olmayacaktır. Yani ülkemize doğrudan Ar-Ge, teknoloji, kalite-güvenlik kültürü, yan sanayi ve istihdam açısından katkısı olmayacak- tır. Kesinlikle, “milli” bir enerji santrali değildir. - Nükleer santralin inşası için Rusya’dan kalifiye uzman işçiler ve personel geti- rilecek. Nükleer santral, Rus personel tarafından işletilecek. Santralin işletil- mesinde Türk çalışanların da kullanıl- ması konusunda bir iyi niyet maddesi eklenmiş olsa da, çalıştırılacak Türk- lerin sayı, oran ve nitelikleriyle ilgili bir şart anlaşmada bulunmamaktadır (örneğin Rus tarafı, sadece yüksek radyasyon seviyesine sahip ekipman- ların ve alanların bakımında Türk işçi- leri tercih edebilir). - Rus Akkuyu Nükleer Santrali’ne yakıt yalnızca Rusya’nın TVEL şirketi tarafından sağlanacak. Anlaşmanın bazı maddeleri süresiz olacak ve Rus yapımı tesisler, Akkuyu sahasında bulunduğu sürece yürürlükte kalacak. Atıkların ne olacağı, nasıl taşınacağı ve nihai depolamanın neresi olacağı hala belirsiz durumda. Önceliğimiz Akkuyu Nükleer Santrali Değil, Enerji Verimliliği, Yenilenebilir Enerji ve Yeşil Şehirlerdir...