Yeşil Bina Dergisi 30. Sayı (Mart-Nisan 2015)

PERSPEKTİF Kaos, Enerji, Entropi ve Aydınlanma (*) Arif Künar VEN ESCO Genel Müdürü 34 YEŞİL BİNA / NİSAN 2015 İ çinde yaşadığımız mevcut ve kronik “enerji krizini” açıklamaya çalışırken öncelikle tartışmamız gereken kav- ramlar “entropi” ve “kaos”tur... Bilindiği üzere, her kriz öncesi ve sonrası çoğunlukla “kaotik”tir. Enerji tüketimimiz arttıkça, entropi artmakta ve entropi arttıkça da kaos artmaktadır. Aynı zamanda “ekolojik denge”nin bozulması, “sera etkisi”, “global ısınma” ve “ozon tabakası”nın delinmesi büyümekte, üret- tiğimiz “radyasyon”, “elektro-manyetik” dalgalar evrene yayılmakta, hayat kali- tesi-doğa-biyolojik “dengemiz” giderek daha çok bozulmakta, “huzursuzluğu- muz”, “sevgisizliğimiz” çoğalmakta ve “kriz” geri döndürülemez bir halde daha da derinleşmektedir. Ayrıntıya ve teorisine fazla girmeden, en genel çerçevede “enerji, entropi, kaos” kavramlarından ne anladığımızdan bah- sedelim öncelikle... Enerji... Enerji her yerdedir... Ve evren, ener- jiden, onun birbirlerine dönüşümünden, yaşam, hareket vb. enerji çeşitlerine örnek olarak sayılabilir. Sayılan enerji çeşitleri yine 1. yasaya göre birbirlerine dönüşebilir. 2. Yasa’ya göre tüm doğal ve teknik enerji dönüşüm süreçleri tersinmezdir ve bu süreçlerin yönü hep olasılığı yüksek olan duruma doğrudur. Isı enerjisi, sıcak- lığı yüksek olan cisimlerden düşük olan- lara doğru akar. Bu süreç tersinmezdir. Yani dışardan yardım olmadan ısı, düşük sıcaklıktaki cisimden yüksek sıcaklıktaki cisme ısı aktarmak mümkün olmaz. Isı enerjisi hiçbir zaman tümüyle bir diğer enerji formuna, örneğin mekanik ener- jiye dönüşmez. Ancak bu saptamadan, dönüşüm süreci esnasında, enerjinin bir kısmının yok edildiği anlamı çıkarılma- malıdır. Çünkü 1. yasaya göre enerji yok edilemez. Bunun anlamı, ısı enerjisinin bir kısmının iş üretme yeteneğinden yok- sun kalmasıdır. Potansiyel enerji, kinetik enerji, elektrik enerjisi gibi “daha kaliteli” olan enerji formları, dönüşüm esnasında “düşük kaliteli” enerji formuna, örne- birbirleriyle yaptıkları danstan oluşmak- tadır. Evrende gördüğümüz, göremedi- ğimiz, algıladığımız, hissettiğimiz her şey enerjidir. Bizler de enerjiden oluşmakta- yız. Sevgili Çetin Göksu Hocamız da bu felsefeyi, yazdığı kitabında “Enerjetizm” olarak tanımlamakta ve özetle “evrenin bir enerji olgusu olduğu ve yaşamın da bu olgu üzerine kurulduğu”, “İnsan bağımsız bir ve bütün olan, içinde enerji dönüşüm- leri yapabilen BİR ENERJİ VARLIK’tır” şeklinde ifade etmektedir. Entropi... Bilindiği üzere termodinamiğin iki temel yasası vardır. Termodinamiğin 1. ve 2. yasaları sadece kapalı sistemlerde geçerlidir. 1. Yasa, evrendeki toplam enerjinin sabit olduğunu ve enerjinin yok edileme- yeceğini söyler. “Enerjinin korunumu” yasası olarak da bilinir. Bu yasaya göre enerji değişik formlarda bulunabilir. Isı, ışık, radyasyon, kimyasal, mekanik, elektrik, güç, ses, renk, düşünce, sevgi, (*) Bu yazı, yazarın 1 Haziran 2002 tarihinde, İzmir-Karaburun’da düzenlenen “Kaos ve Ütopyalar” toplantısında yapmış olduğu konuşmanın metnidir.