Yeşil Bina Dergisi 3. Sayı (Eylül-Ekim 2010)

49 EK‹M 2010 / YEfi‹L B‹NA cakl›¤›n›n olabildi¤ince yüksek, so¤utmada ise olabildi¤ince düflük olmas› istenir. Hava ise yaz›n yani so¤utman›n yap›lmas› istendi- ¤inde en yüksek de¤erlerine, k›fl›n da ›s›tma- n›n ihtiyaç oldu¤u durumda en düflük de¤e- rine ulafl›r. Bu durumda sa¤lanan so¤utma ve ›s›tma oldukça düflük verimlidir. Su kaynakl› ›s› pompalar›nda su, kaynak olarak farkl› flekillerde kullan›l›r. Bunlar de- nizler, göller, ›rmaklar olabilece¤i gibi, derin- liklerden çekilecek yeralt› sular› da olabilir. Ayr›ca ›s› pompalar› için yeni bir kaynak say›- labilecek kazan/kule sistemi de sulu kaynak- lara bir örnektir. Toprak kaynakl› ›s› pompalar›nda toprak, ›s› kayna¤› olarak kullan›l›r. Bu, toprak alt›na döflenen borular›n içerisinden su dolaflt›r›la- rak sa¤lan›r. Toprak alt›nda ›s›nan su ile so- ¤utucu ak›flkan aras›nda ›s› transferi olur. Kompresör de so¤utucu ak›flkan› s›k›flt›rarak çok daha yüksek s›cakl›klara ç›kar›r ve yük ta- raf›nda bina tesisat›na aktar›r. Toprak, s›cak- l›¤› y›l boyunca oldukça az de¤iflen, sabit s›- cakl›kl› say›labilecek bir kaynakt›r. Her ülke, her flehir, her toprak tipine göre farkl› s›cak- l›klarda bulunabilirler. En önemli gereksinimi, kurulumun yap›labilece¤i bir toprak alan›na ihtiyaç duyulmas›d›r. Yukar›da say›lan bu temel ve en çok kul- lan›lan kaynaklar›n yan› s›ra, düflük s›cakl›kl› jeotermal su kaynaklar›ndan, bir ifllem sonu- cu at›lm›fl at›k s›cak veya so¤uk sulardan, de- polanm›fl günefl enerjisinden de ›s› pompas› kaynak olarak faydalanabilir. Yeralt› Is› De¤ifltiricisi YKIP sisteminde iki bölüm vard›r. Is›t›lacak ya da so¤utulacak mekân yani yük taraf› ve ›s›n›n çekilece¤i veya at›laca¤› k›s›m kaynak taraf›d›r. YKIP sisteminde yük taraf›na su ve- ya hava ›s›t›lm›fl veya so¤utulmufl flekilde ve- rilebilir. Kaynak taraf› iflin önemli k›sm›d›r ve birkaç ayr› yöntemi vard›r. Bu yöntemler iki ana kalemde Kapal› veya Aç›k Sistem olarak adland›r›labilir. Bu yöntemler daha sonra kendi aralar›nda ayr›larak de¤iflik isimlerde adland›r›l›rlar. Kapal› Is› De¤ifltirici Sistemi Kapal› sistem ›s› de¤ifltirgeçleri, kapal› devre ve topra¤›n alt›na gömülü olan polieti- len borulardan oluflur. Kapal› sistem yer ›s› de¤ifltirgeci borusu, ›s› pompas›na ba¤l›d›r ve içinde do¤ayla dost antifrizli su dolaflt›r›lmak- tad›r. Kapal› sistem, ›s› tafl›yan s›v›y›, bas›nç alt›nda bulunan boru içerisinde sürekli ola- cak flekilde dolaflt›r›r, aç›k sistemdeki gibi ku- yudaki suyu tüketmez. Birçok kapal› sistem yatay olarak topra¤›n alt›na serilir. Bununla birlikte, e¤er yeterli alan yoksa ›s› de¤ifltiricileri dikey olarak top- ra¤›n alt›na yerlefltirilir. ‹flyeri veya ev yak›- n›nda, borular›n yerlefltirilmesi için belirli bir toprak alan›na sahip olmak, sistem için ye- terlidir. Ayr›ca yatay sermenin bir de¤iflik flekli de helezon uygulamas›d›r. Bu uygulamada poli- etilen borular sarmal flekline getirilerek daha k›sa ama genifl bir hendek kaz›lmas›yla uygu- lanabilmektedir. Bu uygulama düz yatay ser- me yöntemine göre daha az kaz› yap›lmas›n- dan dolay› görece daha az toprak alan› ge- rektirir. Kapal› sistemin di¤er bir alt dal› da dikey sistemdir. Bu sistemde yer ›s› de¤ifltirgeci di- key olarak aç›lan sondaj kuyular›na uygula- n›r. Bu deliklerin, yani sondajlar›n, normal su sondajlar›nda fark›, daha küçük çaplarda ol- mas›, ayr›ca kuyu çökmesini önleyici gömlek- lere ihtiyaç duymamas›d›r. Aç›k sistemde kaynak olarak kullan›lan göl ve deniz suyunun içeri¤inden dolay› aç›k olarak kullan›lamayaca¤› durumda helezon yöntemiyle kapal› olarak kullan›labilir. Bu kaynaklar›n kullan›m›nda hangi yöntemin daha ekonomik ve uygun oldu¤u, sistemi kuran teknik personelin karar vermesi gere- ken bir konudur. Aç›k Is› De¤ifltirici Sistemi Aç›k sistem, ›s› kayna¤› olarak s›radan bir kuyu, göl veya akarsu, deniz ve fabrikalarda at›k proses suyunu kullanabilir. Kullan›lan su e¤er cihaza zarar verebilecek etkenlere sa- hipse araya bir plakal› ›s› de¤ifltirici kurularak sistem çal›flt›r›l›r. Kaynaktan al›nan su, ›s› pompas› ünitesinin içine, ›s›s› al›narak çevre- ye ve do¤aya zarar vermeyecek flekilde geri pompalanmak üzere çekilir. Bu kaynaklardaki sular›n s›cakl›¤›n›n y›l boyunca neredeyse sabit kalmas›, onu çok iyi bir ›s› kayna¤› yapar. Su ihtiyac›, belirli bir model için l/s olarak, o modele ait teknik tab- lolarda yer al›r. Debi ihtiyac›, ›s›tma veya so- ¤utma için kullan›lacak olan cihaz›n kapasi- tesine, yani evin kapasitesine göre de¤ifliklik gösterir. Hibrit Sistemler Al›flverifl merkezleri gibi yüksek kapasite gerektiren uygulamalarda, genifl jeotermal sistemlerin uygulanmas› gerekir. Bunun ola- Kaynak Hava Hava Su (Yerüstü Sular›) Su (Yer alt› Sular›) Su (Kazan / Kule) Toprak Günefl Enerjisi Jeotermal Enerji At›k Is› Kaynaklar› Hava: Hava Kanallar› Su: Fan coil, yerden ›s›tma, radyatör