Yeşil Bina Dergisi 3. Sayı (Eylül-Ekim 2010)

43 EK‹M 2010 / YEfi‹L B‹NA Böyle durumlarda kiflinin ne tür motivas- yonlarla hareket etti¤ini belirlemek zor olabi- lir. Bu tür bir araflt›rma en az›ndan okumakta oldu¤unuz makalenin kapsam›n› afl›yor. An- cak çok s›k duyulan nedenlerden biri, “geri dönüfl süresinin uzun oldu¤u”; yani söz ko- nusu ekolojik özelliklerin ilk yat›r›m maliyetle- rini uzun sürede ç›kartacaklar› (geri döndüre- cekleri) yönündeki inan›flt›r. Buradaki uzunluk alg›s› elbette ki görecelidir. Kimisi için sekiz sene, kimisi için on iki sene kabul edilebilecek geri dönüfl süreleridir. Ama genellikle yat›r›m, o s›rada geçerli olan faiz oranlar›n›n alt›nda getiri sa¤l›yorsa, uygun bir yat›r›m olarak gö- rülmez (çünkü ayn› para bankaya yat›r›larak daha fazla gelir elde edilebilir). Tabii burada içinde bulundu¤umuz sürek- li büyümeye endeksli, daha aç›k bir ifadeyle, para arz›n›n sürekli büyümesi esas›na dayal› ekonomik düzenin kritik bir bak›fl aç›s›yla ele al›nmas› gerekir. Dünya kaynaklar›n›n s›n›rl› oldu¤u düflünülürse, sürekli büyüyen bir eko- nominin sürüdürülemez oldu¤u aç›kt›r. 2008 y›l›nda yaflanan (ve etkileri hâlâ süren) finan- sal kriz bize bu konuda önemli bir ders verdi. Ancak halen enflasyonist para politikas›n›n hüküm sürdü¤ü bir dünyada yafl›yoruz. Bu durumda da, menkul yat›r›m araçlar›n›n sa¤- lad›¤› zannedilen sanal getiriler, gerçek getiri- si olan yat›r›mlar›n önünü kesiyor. Peki ne yapmak gerek? Öncelikle genel tü- ketim al›flkanl›klar›m›z›n gözden geçirilmesi flart. Buradan kesinlikle dünya nimetlerine s›rt çeviren, hippi bir yaflam tarz›n›n benimsen- mesi gerekti¤i anlam› ç›kmamal›. Ekolojik mi- mari kesinlikle “Zoraki Tasarruf” prensibine dayanmaz. Ancak fliar› adeta, “Tüketmek için Yafla” olan tüketim toplumu psikolojisinden de kurtulunmas› gerekli. Evini ya da otomobi- lini statü sembolü olarak gören, özde¤er ve özgüveni mal varl›¤›na dayal› olan kifliler için ekolojik mimari uygun olmayabilir. Çünkü onlar daima komflular›ndan daha büyük bir eve sahip olmak isteyecek, misafirlerine “ha- va atmak” için afl›r› masraf yapacak, hep da- ha büyü¤ünü, daha pahal›s›n› isteyeceklerdir. ‹kincisi, bina tasar›m ve üretim yöntemleri- mizin tümüyle gözden geçirilmesi gerekir. Al›fl›lageldik bina tasar›m yöntemi, mimar ile bafllay›p, inflaat mühendisi, elektrik mühendi- si, makine mühendisi ve gerekli oldu¤u du- rumlarda jeofizik mühendisi, yap› fizi¤i uzma- n› gibi kiflilerin dahil olmas›n› içeren do¤rusal (lineer) bir süreç izler. Bu tasar›m yönteminin dezavantaj›, tüm bu kiflilerin bafltan bir arada çal›flarak elde edebilecekleri sinerjiden yok- sun olmas›d›r. Oysa tüm tak›m oyuncular›n›n projeye en baflta dahil edildi¤i, bütüncül bir tasar›m yöntemi, özellikle enerji tasarrufu ve ilk yat›r›m maliyeti konular›nda önemli avan- tajlar sa¤lar. Bafltan enerji tasarrufu odakl› tasarlanm›fl bir bina, ilk yat›r›m maliyetini çok az veya hiç art›rmadan tasarlanabilir. Bir bina tasarlan›r- ken pek çok farkl› “kayg›” güdülür: Estetik aç›dan tatminkar olmas›, kullan›fll› olmas›, mekânlar›n›n genifl olmas›, gösteriflli olmas›, depreme veya yang›na dayan›kl› olmas› vs. Ço¤u zaman “enerji tasarrufu sa¤lamas›” bu kayg›lar›n aras›nda yer almaz, ya da en az›n- dan öncelikli bir kayg› de¤ildir. Çünkü önce fosil yak›tlar, ard›ndan da nükleer enerjinin yayg›n kullan›ma girmesiyle birlikte yüz y›l› afl- k›n süredir insan nesli ucuz ve bol miktarda enerjiye bo¤ulmufl durumda. Bu enerji bollu- ¤u zaman zaman sekteye u¤ramad› de¤il. Örne¤in 1979 petrol krizi, dünyaya “Az Ener- jili” bir yaflam›n neye benzedi¤ini ac› bir flekil- de hat›rlatt›. Ama son yüzy›l›n büyük bölümü enerji bollu¤u içinde geçti. Dolay›s›yla enerji tasarrufu genellikle önceliklerimiz aras›nda yer almad›. fiimdi tekrar ilk yat›r›m maliyeti konusuna geri dönelim. Ekolojik bir bina söz konusu ol- du¤unda maliyetler neden art›yor? Ya da en az›ndan neden ekolojik binalar›n ilk yat›r›m maliyetlerinin yüksek oldu¤u yönünde yayg›n bir inan›fl var? Bu sorular›n çok çeflitli yan›tla- r› var. S›ras›yla ele alal›m: Öncelikle, ekolojik binalara mevcut tüke- tim al›flkanl›klar›m›z çerçevesinden bakt›¤›m›z için ilk yat›r›m maliyeti yüksek ç›k›yor. Bir ör- nekle aç›klamaya çal›flal›m: Ekolojik binalarda ço¤u zaman maliyete en çok etki eden yeni- lenebilir enerji kaynaklar›d›r. ‘Bina, k›smen de olsa kendi enerjisini üretsin’ diyorsak, bunun bir maliyeti olacakt›r. Dört kiflilik ortalama bir konutu ele alal›m. Böyle bir konutun elektrik tüketimi genellikle günlük 10 kWsaat merte- belerindedir. Kullan›lan beyaz eflyalar ço¤u zaman befl-on y›ll›kt›r, dolay›s›yla enerji ve- rimleri günümüzde üretilen A ve A+ cihazla- ra göre oldukça düflüktür. S›cak su genellikle elektrikli bir su ›s›t›c›s›ndan sa¤lanmaktad›r. Ampullerin bir k›sm› ya da tümü akkor (tung- sten) ampul olabilir. Üstelik ço¤u zaman ailenin elektrik kulla- n›m al›flkanl›klar› da olumsuzdur: Buzdolab›n- dan yiyecek al›rken kap›s› uzun süre aç›k tu- tulur, hatta bir süre aç›k unutulur. S›cak su muslu¤u su damlat›r (damlatan bir s›cak su muslu¤u sadece su israf›na de¤il, ayn› za- manda enerji israf›na da yol açar). Eve gelen temizlikçi, elleri üflümesin diye yerleri ve cam- lar› s›cak suyla siler. Odadan ç›karken ›fl›k aç›k unutulur. Bilgisayar ve di¤er elektronik ayg›t- lar kullan›lmad›klar› zaman aç›k b›rak›l›rlar ya da “Haz›rda Bekleme/Stand-by” moduna al›- fiekil 2: ABD Yeflil Binalar Konseyi’nin yapt›¤› bir araflt›rmaya göre, LEED sertifikas› alm›fl 33 binan›n ortalama fiyat art›fl›, benzer konvansiyonel bir binaya göre ortalama yüzde 2 olmufltur