Yeşil Bina Dergisi 3. Sayı (Eylül-Ekim 2010)

29 EK‹M 2010 / YEfi‹L B‹NA vayla iliflkisi kesiliyor. Bugünlerde kimi tasa- r›mlarda kat aralar›na bahçe sokuflturulmaya baflland›¤›n› görüyorum. Bu bir zorlama... K›- sacas› yaflanan de¤iflim, do¤al de¤ildi. ‹nsan- lar›n, daha çok kazanma h›rslar› bu olumsuz de¤iflime neden oldu. Yeflil herkes gibi benim için de çok önem- li... Pencerelerime bak›n, her pencerenin d›- fl›nda yemyeflil sarmafl›klar vard›r. Mimarl›k mesle¤imde baflkalar›na da elimden geldi- ¤ince böyle bir dünya sunmaya çal›flt›m. Herhangi bir düzenek kullanmadan, yap›n›n ›s› kay›plar›n› minimum düzeyde tutmaya çal›flt›m. Edremit Körfezi’nde hiçbir ›s›tma düzene¤ine gerek duymayan bir tasar›m› hayata geçirdim. Tek tek binalar d›fl›nda kentte de yap›labilecekler var. Kendi soka¤›- ma, kendi ellerimle a¤aç fidanlar› diktim. Fa- kat bu fidanlar, kimi insanlarca kör baltayla kesildi. ‹flyerimin çevresinde yetifltirdi¤im sarmafl›klar, kertenkele korkusu yüzünden üst komflumca kökünden kesildi. Oysa ker- tenkele zarars›z, tersine oldukça yararl› bir hayvan. Bu olumsuz bilginin oluflmas›nda bizler de suçluyuz. Çocukluk, yetiflkinlik ça- ¤›nda insanlar›m›za bu bilinci afl›layam›yo- ruz. Bunun gere¤ini mimarlar olarak da yap- m›yoruz. Is› yal›t›m› amac›yla yap›lan, ancak yap›n›n soluk almas›n› engelleyen, hava al›fl- veriflini kesen mantolama uygulamalar›n›n zararlar›n› yeterince konuflmuyoruz, anlat- m›yoruz. Mantolamayla yap›, soluk almayan bir termosun içine kapat›lm›fl gibi oluyor. Klima kullan›m› da böyle... Klimalar gereksiz yere erke (enerji) tüketiyor. O erkenin bede- lini hepimiz ödüyoruz. Yap›, do¤ru dürüst tasarlan›rsa klimaya gerek kalmaz. Yap›lar sa¤l›kl›, bilinçli tasarlanmad›¤›, infla edilme- di¤i için böylesi önlemler al›n›yor. K›sacas› önce yanl›fl yap›l›yor, sonra o yanl›fl düzeltil- meye çal›fl›l›yor. Herkesin yanl›fl yapmas› da, yanl›fl› do¤rular gibi oluyor. Tüm bofl alanlar al›flverifl merkezleri, ofis yap›lar› oldu. Yaln›zca kendisini düflünen, k›- sa dönemde çok para kazanmak isteyen in- sanlar›n kapan›na düfltük. Kentlerimizde ye- flil alanlar azal›yor. Yerleflim yerlerimizde en büyük alanlar›m›z yollar, sokaklar, caddeler. Fakat bunlar da de¤erlendirilemiyor. Sokak- larda, yollarda arabalar için yer ayr›l›rken, bir- kaç da a¤aç dikilmesi düflünülmüyor. A¤aç oksijen üretir. Bir biyologun söyledi¤i gibi, “Her yapra¤a, bütün gece çal›flarak oksijen üretti¤i için her sabah teflekkür etmemiz ge- rekiyor”. A¤açlanan yollar, sokaklar hem ok- sijen üretir, hem psikolojik yarar sa¤lar. Çat›- lar›n yeflillendirilmesi de çok önemli. K›rk y›l önceden beri yapt›¤›m kimi yap›lar›n çat›lar›- n› bahçe olarak düzenledim. O günlerde ya- l›t›m olanaklar› k›s›tl› oldu¤undan böylesi ta- sar›mlar› gerçeklefltirmek zor oluyordu. Kimi çözümler getirebiliyordum. Örne¤in buhar kesici yerine saz kullan›yordum, havaland›r- ma iflini delikli tu¤lay› yat›rarak çözüyordum. Çat› bahçelerinin yan› s›ra duvarlarda da bit- kiler kullanmak çok yararl› sonuçlar veriyor. Çocuklar›m›za, onlardan ödünç ald›¤›m›z bir dünya de¤il; onlar›n ellerinden, yaflamlar›n- dan ald›¤›m›z kimi yaflamsal olanaklar› eksik bir dünya b›rak›yoruz. Babam bana böyle kö- tü bir dünya b›rakmad›; ama ben çocuklar›- ma böyle bir dünya b›rak›yorum. Bunu önle- mek için de elimden geleni yap›yorum...” Yeflil Bina: Günümüzde enerjisini kendi üreten, ekolojik yap› malzemelerinin kulla- n›ld›¤›, çevreyle uyumlu binalar sertifikalan- d›r›l›yor... Bu sistemler hakk›ndaki yorumla- r›n›z nelerdir?.. Cengiz Bektafl: Ekoloji veya Globalizm gibi bize her sunulan kavrama dikkat etmemiz, mesafeli yaklaflmam›z gerekiyor. Geçmiflte, Ak›ll› Binalar ile ilgili bir aç›k oturuma konufl- mac› olarak ça¤r›lm›flt›m. Elektrik, döflem (te- sisat) mühendisleri gibi birçok meslek dal›n- dan kifliler bir sürü düzenekten söz ettiler. S›- ra bana geldi¤inde flunu söylemifltim: “Ak›ll› bina, sizin bu satmakta oldu¤unuz düzenek- leri kullanmadan bunlar› yerine getirebilen binad›r.” fiimdi neredeyse her binada klima görü- yorsunuz. Oysa mimarl›k do¤ru dürüst yap›- l›rsa bunlara gerek kalmaz. Su ve elektrik kullan›m›nda da bu geçerli. Türkiye gün ›fl›¤› aç›s›ndan çok vars›l. Güney Bat› Anado- lu’nun geçmiflteki ad› Ifl›k Ülkesi. Yap›larda bu bol ›fl›¤› bile kullanam›yoruz, yap›lar›n içi- ni yüzlerce ampulle ayd›nlat›yoruz. Yurt d›- fl›ndan erke (enerji) al›m› yapmad›k m› geç- mifl y›llarda? Do¤ru dürüst yaflasak, erkeyi sak›nabilsek nükleer santrale bile gerek kal- mayacak. Yeni teknoloji, bilgi üretimi gerek- li. Ö¤renme paras›n› da ödeyece¤iz. Ama in- san elinden ç›km›fl her fley tüm insanl›¤›n mal›d›r. Bu bilinçle davranmal›y›z. Benim ül- keme a¤› (zehir) depolayan ya da yüz y›lda yüz milyon insan› öldüren bir kültürden yeni bir fley geldi¤inde, inanmak istesem de yine de kuflkulu davran›yorum. Öncelikle do¤al olarak yapabilece¤imiz fleyler var. Onlar› yap- madan, çevreye zarar verip, sonra o zarar› ortadan kald›rmaya çal›flmak ne denli do¤- ru?.. Yeflil Bina belgeleme (sertifikasyon) dü- zenlerinin mant›¤›n› iyi anlamak ve kendimi- ze uyarlamak gerek. Bu belgeleri alan yap›lar de¤er kazanacak. Belgesi olmayan, erkeyi, suyu verimli kullanmayan binalar da a盤a ç›- kacak. Erke veya su gibi al›n›p sat›lmamas› gereken ortak de¤erleri korumayan insanlar da ancak böyle cezaland›r›labilir. Bu ceza da gelecek y›llarda daha somutlaflabilir... Yeflil Bina: Türkiye inflaat ve yap› kalitesinde genel olarak kötü bir dönem geçirdi. Fakat bugünlerde, tasar›m, enerji verimlili¤i çevre gibi konularda insanlar›n daha bilinçli hale geldi¤i görülüyor. Sizce de bu tarz talepler ço¤ald› m›? Cengiz Bektafl: Ben ilk y›llardan beri tecim- sel (ticari) mimarl›k yapm›yorum. Örne¤in on ya da daha çok y›ld›r yaln›zca e¤itim, kül- tür yap›lar›yla u¤rafl›yorum. ‹çine konut t›k›fl- t›r›lm›fl bir gökdelen iste¤i geldi¤inde, sayg›- s›zl›k etmeden, kafam›n içinden dalga geçi- yorum. Çünkü bizde insanlar yeflil diye geli- yor, ama sonra binay› bir metre daha büyü- tebilme kayg›s›yla kamudan çalmaya çal›fl›- yor. ‹çtenlikli de¤il, onun için böyle bir istek hâlâ yok diyebilirim. Yeflil Bina: Ülkemizde günefl enerjisinin kul- lan›m›yla ilgili yorumlar›n›z nelerdir? Cengiz Bektafl: Türkiye’de günefl enerjisin- den yararlanmamak gerçekten yeterince ak›ll› olmamak anlam›na geliyor. Fakat bu furyadan para kazanmak isteyenlerin de tu- za¤›na düflülmemeli. Düflünülmeden çat›lara konulan su ›s›tma düzenekleri genelde ve- rimsiz kal›yor. Kirlilik de yarat›yorlar. Ege’de evlerin çat›s›ndaki düzeneklerin verimlerinin yüzde otuz düzeyinde oldu¤u söyleniyor. Türkiye’de ne yaz›k ki gün ›fl›¤›ndan da yete- rince yararlanam›yoruz...