Kentsel Gelişme Politikalarında Yeni Şehircilik Akımı ve LEED Neighborhood Development Sertifikasyon Sistemi

29 Nisan 2016 | KONUK YAZAR 36. Sayı (Mart-Nisan 2016)

Gizem Küçükkaraca Şehir Plancısı (MSGSÜ) Mimta Eco-Yapı www.eco-yapi.com

Günümüzde hem kentlerde hem de şehirlerde çok hızlı bir değişim yaşanmaktadır. Çevresel tehditlerin yaygınlaşması, mekansal ve sosyal anlamda farklılıkların keskinliği, kısaca şehirciliği, yani insanlığı kökünden etkileyen yeni durumlar ortaya çıkarmaktadır. Bununla birlikte kentsel mekanlarda nüfus artışı sebebiyle dağınık, plansız gelişmenin önlenebilmesi için “Sürdürülebilir Tasarım ve Kentleşme” kavramları kendini göstermektedir. Kentleşmenin sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi ve kontrolsüz büyümeyi önlemek için bazı şehircilik akımları ortaya çıkmıştır. Bunlardan biri de “New Urbanism”, yani “Yeni Şehircilik akımıdır.
Amerika’da 1980’li yılların sonlarında ortaya çıkan Yeni Şehircilik akımının amacı, aslında daha ulaşılabilir, kompakt, yaşanabilir kentler yaratmak olarak nitelendirilebilir. Bu bağlamda akım, yerleşmelerin çevreyle birlikte, çevreden bağımsız olarak değil, entegre bir biçimde inşaa edilmesi gerektiğini belirtir. Temel olarak Yeni Şehircilik hareketi yürünebilirlik, birbiriyle bağlantı kolaylığı sağlayan akslar, karma kullanım ve çeşitlilik, kamusal alan, kamusal mekanların fazlalığı, sosyal etkileşimin sağlandığı açık alan ve parkların varlığı, tek tip konut yerine çeşitlilik, kaliteli mimari ve kentsel tasarım, geleneksel yerleşim strüktürü, sürdürülebilirlik, akıllı ulaşım, yaşam kalitesi gibi ana unsurlar etrafında şekillenmiştir. Bu durumda sosyal donatılara ve farklı kent merkezlerine ulaşımın daha kolay sağlandığı, bisiklet ulaşımı ve yürünebilirliğin yaygın olduğu, bakir arazilere yerleşmek yerine, bu alanların korunabilmesi için kent yerleşimlerine yakın arazilerin seçimi gibi unsurlar, doğal çevreye binen yükün bir nebze azaltılmasını sağlamaktadır. Böylece kentlerin büyüme marjları, bu şekilde kontrol altına alınıp, tüm planlamalar ve yatırımlar bu anlayışa göre yapılmaktadır. Bu geniş entegrasyon içinde ferah bir kent atmosferi oluşturma konusunda tüm bu unsurlar birbirine bağımlıdır.

Yeni şehircilik akımında üç ölçek esas alınmıştır. Birincisi “Bölge”, ikincisi “Yerleşme-Mahalle-Koridor” ve üçüncüsü ise “Sokak-Yapı Adası” bina ölçekleridir.

•    Bölge ölçeğinde, kentsel büyüme sınırlarının varlığı, dolaşım ve yaya sitemlerinin varlığı, açık mekan varlığı ve korunumu, kamu ve özel arazilerin bütünleşik bir yapıda bulunması, nüfus ve kullanımda çeşitlilik ilkeleri esas alınır.

•    Yerleşme-Koridor-Mahalle ölçeğinde, yerleşmelerde konutların dengeli dağılımı, açık alanların kullanımı, yarıçapı 400 metre olan bir dairede aktivite çeşitliliği içermesi, yapı alanlarının ulaşım sistemine göre yapılandırılması, kamusal mekan ve sivil bina konumlarına öncelik verilmesi gibi ilkeler esas alınmıştır.

•    Sokak-Yapı Adası-Bina ölçeğinde ise bina tasarımları, kullanımları, uyumları, cepheleri sosyal kimlikleri esas alınmıştır.



Bu kapsamda yeni yerleşkelerin yapımında LEED Neighborhood Development (LEED ND) sistemi Yeni Şehircilik akımına yardımcı olarak ve hatta bu akımı rol model alarak, bünyesinde barındırdığı kriterlerle günümüzde kullanılmaktadır.

Farklı disiplinlerin birarada çalışabildiği bu sistemde 3 ana başlık altında toplanan kriterler bulunmaktadır.
1. Akıllı Yer Seçimi ve Bağlantılar
2. Yerleşke Dokusu ve Bina Tasarımları
3. Yeşil Altyapı ve Binalar.

İlk ana başlıktaki kriterler, üst ölçekte ve kentsel anlamda su havzalarına, geniş yeşil arazilere ve toprak yapısına zarar vermeyecek şekilde bir yer seçimi sonucu, toplu ulaşım bağlantılarının sağlandığı ve entegre ulaşım sistemine dahil olan, konut-iş bağlantısınının yakınlığını önemsemektedir. Proje planlamasının “Sürdürülebilirlik” açısından değerlendirilmesini sağlamaktadır.

İkinci ana başlıkta ise tasarım kriterleri yer almaktadır.  Daha küçük ölçekte değerlendirilen bu başlıkta mimari ve kentsel tasarım unsurları toplanmıştır. Yürünebilirlik, binaların tasarım konseptleri, kompakt gelişim, sosyal donatı kullanımları ve ulaşımları, sokak ağları, yerleşkelerde sosyal etkileşimi sağlayan kamusal alanlar ve rekreasyon alanları, eko-kent kavramının ortaya çıkardığı permakültür yapısı, bitkilendirme ve peyzaj alanları, olabildiğince düşük oturma alanında yüksek yoğunluklu karma projelerin gerçekleştirilmesi, yerel karar verme mekanizmalarının desteklenmesi gibi başlıklar, yeni yerleşkelere puan kazandırmaktadır.

Üçüncü başlık altında toplanan ve artık yapı ölçeğine inen kriterlerde ise enerji tüketimleri, su tüketimleri ve yönetimleri, sürdürülebilir malzeme kullanımı, güneş enerjisinden faydalanma, geri dönüşümü sağlanan maddelerin toplanması ve yönetimi, atık ve yağmur sularının yeniden kullanımı, ısıtma ve soğutma, aydınlatma, trijenerasyon ve kojenerasyon kullanımları gibi detaylar incelenmektedir.

LEED ND sertifikası aslında projeleri temel anlamda bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirmektedir. Ülkemizde kentsel dönüşümün yaygın olduğu bir dönemde aslında Yeni Şehircilik hareketinin ilkelerinin kullanımı, kentlerin gerçek anlamda sağlıklaştırılmasına önemli bir adım olarak düşünülebilir. Yeni tasarlanan yerleşkelerde, LEED ND sertifika sistemi kullanılarak, en başta bahsettiğimiz sürdürülebilir tasarım anlayışının uygulanması kolaylaşacaktır. Bu anlamda kentsel dönüşüm politikalarında kenti yaymak ve yeşil arazileri tahrip etmek yerine, sosyo-politik ve ekonomik gelişmeleri içeren, çekici özellikleri iyi kurgulanmış, açık ve yeşil alan düzenlemeleri tasarlanmış, kent mobilyasından binalara kadar yüksek kalitede tasarlanmış kent parçalarının kente entegre edildiği kompakt bir kentsel düzen kurgulanmalıdır. Bu ölçüde LEED ND sertifikasyon sistemi, kentsel politikaları şekillendirmede önemli bir yol göstericidir. Yani LEED ND sistemi, yerleşmeleri geleceğin eğilimlerine fiziksel ve toplumsal açıdan hazırlamaktadır.

Bu konuda ülkemizde ilk defa LEED ND sertifikasyon sisteminin uygulayıcısı Mimta Eco-Yapı, birçok özel ve kamu kurumuna bu yönde danışmanlık hizmeti sunmaktadır.

Kaynakça
-     Özdemir A., Gülersoy N., İstanbul’da Yeni Yerleşme Alanlarının Yeni Şehircilik Akımına Göre Değerlendirilmesi,  İTÜ Dergisi/a Cilt: 5 Sayı: 2 Kısım: 2 209-221, Eylül 2006
-     Erbaş E., Sürdürülebilir Mekansal Gelişme ve Karma Arazi Kullanımı, www.yapi.com.tr, Kasım 2015
-     Grant P., Old Neighborhoods Showcasing New Urbanism Principles to Promote Walking for Transport, 2013, ISOCARP, Paper Platform.

 

---

R E K L A M